Κυριακή 28 Μαρτίου 2021

 

 

 

 

 

 

 

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Θαυματουργός

 

 

Φωτός λαμπρόν κήρυκα νυν όντως μέγαν,
Πηγή φάους άδυτον άγει προς φέγγος.

 

Βιογραφία

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ήταν δεινός θεολόγος και διαπρεπέστατος ρήτορας και φιλόσοφος. Δεν γνωρίζουμε το χρόνο και τον τόπο της γέννησής του. (Ο Σ. Ευστρατιάδης όμως, στο αγιολόγιο του, αναφέρει ότι ο Άγιος Γρηγόριος γεννήθηκε το 1296 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη, από τον Κωνσταντίνο τον Συγκλητικό και την ευσεβέστατη Καλλονή). Ξέρουμε όμως, ότι κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα μ.Χ. ήταν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης, απ’ οπού και αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος χάρη ησυχότερης ζωής, και αφιερώθηκε στην ηθική του τελειοποίηση και σε διάφορες μελέτες.

Свт. Григорий Палама. Фреска. Афон (Ватопед). 1371 г.
Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1371 μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου. Άγιον Όρος

Το 1335 μ.Χ. με τους δύο αποδεικτικούς λόγους του «Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος», ήλθε σε σύγκρουση με τον Βαρλαάμ τον Καλαβρό, ο οποίος δίδασκε πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει το Θεό, κι ακόμα περισσότερο δεν μπορεί να ενωθεί μαζί Του. Κατά τα λεγόμενα του Βαρλαάμ, ο Θεός είναι «κλειστός στον εαυτό του» και δεν μπορεί να ενωθεί με τους ανθρώπους. Επομένως, οι «ησυχαστές», οι μοναχοί δηλαδή εκείνοι που έλεγαν ότι μπορεί ο άνθρωπος, αν έχει καθαρή καρδιά και αν συγκεντρωθεί στην «καρδιακή προσευχή» (το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόν με»), να ενωθεί με το Θεό και να φωτισθεί και να δει το Άκτιστο φως, ασχέτως της μόρφωσής του, δεν ήταν Ορθόδοξοι αλλά «μεσσαλιανιστές» και «ομφαλόψυχοι». Μετά από αυτές τις τοποθετήσεις του Βαρλαάμ, ο Παλαμάς εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη από όπου και άρχισε τον αγώνα «υπέρ των Ιερώς ησυχαζόντων», δηλ. αυτών που ασκούσαν τον ησυχασμό, συγγράφοντας μάλιστα και τους ομώνυμους λόγους του. Το ζητούμενο της πάλης αυτής ήταν κυρίως το μεθεκτικόν ή αμέθεκτον της θείας ουσίας. Ο Γρηγόριος, οπλισμένος με μεγάλη πολυμάθεια και ισχυρή κριτική για θέματα αγίων Γραφών, διέκρινε μεταξύ θείας ουσίας αμεθέκτου και θείας ενεργείας μεθεκτής. Και αυτό το στήριξε σύμφωνα με το πνεύμα των Πατέρων και η Εκκλησία επικύρωσε την ερμηνεία του με τέσσερις Συνόδους. Στην τελευταία, που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1351 μ.Χ., ήταν και ο ίδιος ο Παλαμάς. Αλλά ο Γρηγόριος έγραψε πολλά και διάφορα θεολογικά έργα, περίπου 60.

Свт. Григорий Палама. Тзортзи (Зорзис) Фука.
Фреска. Афон (Дионисиат). 1547 г.
Άγιος Γρηγόριος Παλμάς. Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1547 μ.Χ.
από τον Γεώργιο Φουκά στην Ιερά Μονή Διονυσίου Αγίου Όρους

 

Свт. Григорий Палама.
Фреска 1546 год.
церкви свт. Николая. Монастырь Ставроникита. Афон.
Феофан Критский и Симеон.
Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς.
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1546 μ.Χ.
 στο Παρεκκλήσιο τού Αγίου Νικολάου τής Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα. Αγίου Όρους
έργο τών αγιογράφων  Θεοφάνη τού Κρήτα και τού Συμεών

Αργότερα ο Πατριάρχης Ισίδωρος, τον εξέλεξε αρχικά επίσκοπο Θεσσαλονίκης. Λόγω όμως των τότε ζητημάτων, αποχώρησε πρόσκαιρα στη Λήμνο. Αλλά κατόπιν ανέλαβε τα καθήκοντα του. Πέθανε το 1360 μ.Χ. και τιμήθηκε αμέσως σαν Άγιος. Ο Πατριάρχης Φιλόθεος, έγραψε το 1376 μ.Χ. εγκωμιαστικό λόγο στο Γρηγόριο Παλαμά, μαζί και ακολουθία και όρισε την εκκλησιαστική μνήμη του στη Β’ Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής.

 

Το τίμιο σώμα του, μετά από την εκταφή, υπήρξε άφθαρτο, δηλαδή δέν σάπισε, αλλά ευωδίαζε και θαυματουργούσε. Στούς λατίνους όμως, τους υποτελείς του Πάπα, ήταν χονδρό αγκάθι η ενθύμιση του Αγίου και μάλιστα ολόσωμου. Γι αυτό πολλες φορές τον συκοφαντούσαν λέγοντας, πως για τα αμαρτήματά του έμεινε «άλυωτος», δέν δέχθηκε από απέχθεια η γη να τον διαλύσει «στα εξ ων συνετέθη»! Τον 19ο αιώνα μ.Χ. ο ναός του Αγίου καταστράφηκε από φωτιά και το τίμιο σκήνωμά του κάηκε αφήνοντας μόνον τα οστά ανέπαφα!

 

Η Λάρνακα τού Αγίου στόν ομώνυμο Ιερό Ναό τής Θεσσαλονίκης

Τόσο γινάτι κράτησαν οι καθολικοί που όταν τυπώνονταν οι εκκλησιαστικές μας ακολουθίες στην Βενετία – κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας – ο Δόγης έδινε την άδειά του για την έκδοση, μόνον εφόσον δέν υπήρχε σχετική αναφορά στον Αγιο. Έτσι για αρκετά χρόνια που κυκλοφορούσαν τα έντυπα από την Βενετία, η γιορτή του είχε σχεδόν ξεχαστεί. Περί τα μέσα και τέλη του 20ου αιώνα, επανήλθε η μνήμη των ενδόξων αγώνων του και έλαβε την πρέπουσα θέση στον χώρο των Ορθόδοξων ναών.

 

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)

Ἦχος πλ. δ’.

Ὀρθοδοξίας ὁ φωστήρ, Ἐκκλησίας τὸ στήριγμα καὶ διδάσκαλε, τῶν Μοναστῶν ἡ καλλονή, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος, Γρηγόριε θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης τὸ καύχημα, κῆρυξ τῆς χάριτος, ἱκέτευε διὰ παντός, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

 

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Τὸ πολύφωνον στόμα τῆς θείας χάριτος, τῶν Ὀρθοδόξων δογμάτων τὴν ἀληθῆ θησαυρόν, ἀνυμνοῦμέν σε πιστῶς Πάτερ Γρηγόριε· τῆς Ἐκκλησίας γὰρ φωστήρ, ἀνεδείχθης φαεινός, καὶ κλέος Θεσσαλονίκης· ἥτις ἐν σοὶ καυχωμένη, λαμπρῶς γεραίρει τοὺς ἀγῶνάς σου.

Минея - Ноябрь (фрагмент). Икона. Русь. Начало XVII в. 
Церковно-Археологический Кабинет Московской Духовной Академии.
Μηναῖο - Νοέμβριος (τεμάχιο). Εἰκονίδιο στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα μ.Χ.
 στήνἘκκλησία καί τό Αρχαιολογικό Μουσεῖο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας

 

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Τὸ τῆς σοφίας ἱερὸν καὶ θεῖον ὄργανον Θεολογίας τὴν λαμπρὰν συμφώνως σάλπιγγα Ἀνυμνοῦμέν σε Γρηγόριε θεορρῆμον. Ἀλλ’ ὡς νοῦς νοΐ τῷ πρώτῳ παριστάμενος, Πρὸς αὐτὸν τὸν νοῦν ἡμῶν Πάτερ ὁδήγησον, Ἵνα κράζωμεν, χαῖρε κῆρυξ τῆς χάριτος.

 

Ἕτερον Κοντάκιον

Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.

Θεσσαλονίκη ἡ περίβλεπτος πόλις, τὴν σὴν ἁγίαν ἑορτάζουσα μνήμην, πρὸς εὐφροσύνην συγκαλεῖται ἅπαντας· ταύτης ποιμενάρχης γάρ, θεοφόρος ἐδείχθης, καὶ σοφὸς διδάσκαλος, Ἐκκλησίας ἁπάσης· χαριστηρίους ὅθεν σοι ᾠδάς, ᾄδομεν πάντες, Γρηγόριε μέγιστε.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις Ἐκκλησίας λαμπρὸς φωστήρ, καὶ Θεσσαλονίκης, ποιμενάρχης θεοειδής· χαίροις τοῦ ἀκτίστου, φωτὸς ὄργανον θεῖον, καὶ θεολόγων στόμα, Πάτερ Γρηγόριε.

 

 

 

Ο Όσιος Ιλαρίων ο Νέος

 

 

Δοὺς Ἱλαρίων γῇ τὸ γῆθεν σαρκίον,
Γῆν Μακάρων ᾤκησε τὴν μακαρίαν.
Ὀγδόῃ Ἱλαρίωνα κιχήσατο εἰκάδι πότμος.

 

Βιογραφία

Ο Όσιος Ιλαρίων διετέλεσε ηγούμενος της μονής Πελεκητής στην Τριγλία και διακρίθηκε για το ασκητικό του ήθος, το φιλόθεο ζήλο του, το χάρισμα της ελεημοσύνης και τους πνευματικούς αγώνες. Γι’ αυτό ο Άγιος Θεός τον προίκισε με το προορατικό χάρισμα. Ο Όσιος κοιμήθηκε με ειρήνη το έτος 754 μ.Χ.

 

 

Менологий 25- 28 марта; Византия. Греция; XIV в.; 
памятник: Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion); 
местонахождение: Англия. Оксфорд. Бодлеанская Библиотека (Bodleian Library)
Ο Όσιος Ιλαρίων ο Νέος
Βυζαντινό Μηνολόγιο τού Μαρτίου (25 - 28) τού 14ου αιώνα μ.Χ.
 και ευρίσκεται Αγγλία. Βιβλιοθήκη Bodleian στην Οξφόρδη. Αγγλία

 

 

 

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἰλαρότητι τρόπων καλλωπιζόμενος, ὡς καθαρώτατον σκεῦος τῆς ἐπιπνοίας Χριστοῦ, τῆς ἐνθέου βιοτῆς ἐδείχθης ἔσοπτρον ὅθεν ἀστράπτεις νοητῶς, ἀρετῶν μαρμαρυγᾶς, Πατὴρ ἠμῶν Ἰλαρίων, πρὸς ἀπλανῆ ὁδηγίαν, καὶ σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἠμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Ἐν σοί Πάτερ ἀκριβῶς διεσώθη τό κατ᾽ εἰκόνα· λαβών γάρ τόν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καί πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾷν μέν σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελεῖσθαι δέ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτoυ· διό καί μετά Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἱλαρίων τό πνεῦμά σου.

 

Минея – Март (фрагмент). Икона. Русь. Начало XVII в. Церковно-Археологический Кабинет Московской Духовной Академии.
Μηναῖο – Μάρτιος (τεμάχιο). Εἰκονίδιο στίς ἀρχές τοῦ 17ου αἰώνα μ.Χ. στήν Ἐκκλησία καί τό Αρχαιολογικό Μουσεῖο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας τῆς Μόσχας

Στιχηρὰ τοῦ Ὁσίου
Ἦχος δ’
Ἔδωκας σημείωσιν 
Βίον ἀκηλίδωτον, ὑπομονὴν καὶ πραότητα, καὶ ἀγάπην ἀνόθευτον, ἐγκράτειαν ἄμετρον, παννύχιον στάσιν, κατάνυξιν θείαν, πίστιν ἐλπίδα ἀσφαλῆ, ἐν συμπαθείᾳ Πάτερ κτησάμενος, ὡς Ἄγγελος ἐβίωσας, ἐπὶ τῆς γῆς μετὰ σώματος, Ἱλαρίων μακάριε, πρεσβευτὰ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Ἦχος δ’
Ἐπίγειος Ἄγγελος, καὶ ἐπουράνιος ἄνθρωπος, ἐχρημάτισας Ὅσιε, πηγὴ κατανύξεως, συμπαθείας ῥεῖθρον, πέλαγος θαυμάτων, ἁμαρτωλῶν ἐγγυητής, ἐλαία ὄντως Θεοῦ κατάκαρπος, ἐλαίῳ τῶν καμάτων σου, καθιλαρύνων τὰ πρόσωπα, τῶν πιστῶς εὐφημούντων σε, Ἱλαρίων μακάριε.

Ἦχος δ’
Ὁ νοῦς σου λαμπόμενος, ταῖς θεϊκαῖς ἐπιγνώσεσι, τῶν τοῦ σώματος ὕπερθεν, παθῶν ἐχρημάτισεν, ἀμιγὴς τῶν κάτω, φέρων χαρακτῆρας, καὶ ἐκτυπῶν ἐν ἑαυτῷ, τὸ θεῖον κάλλος, καὶ γνωριζόμενος, ὅλος θεοειδέστατος, τῇ συνεργείᾳ τοῦ Πνεύματος, Ἱλαρίων Πατὴρ ἡμῶν, Μοναζόντων ἀγλάϊσμα.

Κάθισμα
Ἦχος δ’
Ταχὺ προκατάλαβε Θεῷ καθιέρωσας, τὴν σὴν Παμμάκαρ ζωήν, γενόμενος ἄριστος, ἱερουργὸς ἀληθῶς, Χριστοῦ ἱερώτατε· ὅθεν μετὰ μυρίους, τοὺς ἱδρῶτας καὶ πόνους, χαίρων εἰς τάς ἀΰλους, μετετέθης σκηνώσεις, καὶ νῦν ἀναπηγάζεις ἡμῖν ῥεῖθρα ἰάσεων.

 

 

ΑΠΟ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ

(μεταφραση Google)

 

Άγιος Δημήτριος Ροστόφ
Βίοι των Αγίων

 

Μνήμη του Οσίου Ιλαρίωνος τού Νέου
Μνήμη 28 Μαρτίου

 

Ο Όσιος Ιλαρίων ο νέος επέλεξε το ζυγό της μοναστικής ζωής: μαζί με τον σταυρωμένο Χριστό, μετέφερε και τον δικό του σταυρό, δηλαδἠ να νικήσει το πάθος τής σαρκός και νά περάσει στην απομόνωση, και αφού πέρασε πολλά χρόνια στη σιωπή, διαφωτίστηκε στην απάθεια, ξεπέρασε την ενάρετη ζωή των μοναχών, για την οποία του χορηγήθηκε ιερατικό αξίωμα και αργότερα έγινε ηγούμενος της Μονής ονομάζεται Πελεκητή και ευρίσκεται στην Ασία, κοντά στον Ελλήσποντο2236 . Ο μοναχός Ιλαρίωνας έκανε πολλά θαυμαστά θαύματα. Με το λόγο του έδιωξε από τα χωράφια και τα αμπέλια τα ζώα που βλάπτουν τα φυτά. Η προσευχή του σταμάτησε ένα ισχυρό χαλάζι και έφερε τη βροχή στο έδαφος κατά τη διάρκεια μιας ξηρασίας. όπως ο προφήτης Ελισσαιέ, διάλυσε το ποτάμι, έβγαλε το στεγνό χέρι, προσέδωσε φως στον τυφλό, ανακούφισε τον κουτσό από τον ακρωτηριασμό, έβγαλε τους δαίμονες και γέμισε με πολλά ψάρια τά δίκτυα των ψαράδων σε ανεπιτυχή αλιεία.

Κανών α’, ᾨδὴ η’, τοῦ Ὁσίου
” Τίμιος ὁ σός, Θεοῦ ἔναντι ὤφθη, θάνατος Πάτερ ἱερώτατε· αὐτοῦ γὰρ ἐτίμησας τὴν Εἰκόνα, καὶ ὑπήνεγκας τοὺς διωγμούς, θλιβόμενος Ὅσιε τῶν Τυράννων, Μάρτυς ἐν τούτῳ δεικνύμενος.”

Ο Ιωσήφ ο υμνογράφος στο τροπάριο τού 8ο κανόνα της ωδής γραμμένα από τον ίδιο προς τιμήν του αγίου, είπε ότι ο Αγιος Ιλαρίων υπέστη βασανιστές για την προσκύνηση της Εικόνας, τις εύλογες διώξεις και την κατάχρηση Σωτήρα, για την οποία ο ίδιος τον αποκαλεί μάρτυρα.

Σύμφωνα με μια παράδοση ο Οσιος Ιλαρίων έζησε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λέοντος του Αρμενίου, ορκίζεται τις άγιες εικόνες, άλλοι πιστεύουν διάρκεια της ζωής της, η βασιλεία του Λέοντος του Ισαύρου και ο γιος του Κοπρώνυμος 2237 , πολύ πριν ο πρώην Λέων ο Αρμένιος, φαίνεται περισσότερο από δίκαιη. Για ιερό είναι η εικόνα που υπέστη κατά τη στιγμή της Μεγάλης Πέμπτης κυβερνήτης Κοπρώνυμος ξαφνικά επιτέθηκαν με τους στρατιώτες στο Μοναστήρι Πελεκητής κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας, που με τόλμη περπάτησε στην εκκλησία και στη συνέχεια στην Αγία Τράπεζα, διέταξε να σταματήσει η υμνωδία, και έρριξε κάτω στο έδαφος τα Άγια και Ζωοδόχα Μυστήρια τού Χριστού. Στη συνέχεια, συνέλαβε και οδήγησε στις σιδερένιες αλυσίδες σαράντα δύο επιλεγμένους μοναχούς από τους υπόλοιπους αδελφούς τους τραυμάτιζαν, σκ ίνονταν τα σώματά τους, ενώ άλλοι τους καύσασαν, αρχικά τους έβαζαν τα γένια και τα πρόσωπά τους με γήπεδο, ο τρίτος κόβονταν τις μύτες τους, και, τέλος, άναψε τη μονή με την εκκλησία. Και επέλεξε τους επιλεγμένους πατέρες, τους αγίους ανάμεσα στους σαράντα δύο, φυλακισμένους στα περίχωρα της περιοχής των Εφέσεων και εκεί, κλείνοντας τους σε ένα παλιό λουτρό, διέπραξε βίαιο θάνατο. Πιστεύεται ότι εκείνη την περίοδο ο μοναχός Ιλαρίωνας επίσης υπέστη, ως ανώτερος ηγούμενος του ηγουμένου μεταξύ των προαναφερθέντων πατέρων 2238 .
* * *
2235 τώρα θυμάται ο ομολογητής του Χριστού Ιλαρίωνα που ονομάζεται «νέα» σε αντίθεση με το Δαλματίας Ιλαρίωνα, ως εξομολόγος, που υπέφεραν κάτω από τον αυτοκράτορα Βυζαντινό Λέων Ε ο Αρμένιος (812 έως 830 gg.). Η μνήμη αυτού του τελευταίου Ιλαρίωνα γιορτάζεται στις 6 Ιουνίου
2236 Το Hellespont είναι το αρχαίο όνομα του στενού Dardanelles, που συνδέει το μάρμαρο και το Αιγαίο.
2237 Ο Λέων του Ισαύριου βασιλεύτηκε από το 717 έως το 741 και ο γιος του Κωνσταντίνος Καπρώνη από το 741 έως το 775.

2238 Ο θάνατος του Αγίου Ιλαρίωνα ακολούθησε περίπου το 754.