ΥΠΕΡΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ
ΑΠΟ
ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ, ΤΟΝ ΥΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ
ΤΟ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΟ ΕΤΟΣ
2 0 2 3
ΕΑΝ ΘΕΛΕΤΕ
ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ
ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΔΙΟΝ ΑΔΕΛΦΟΝ ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ
( σελίδες 788 – 818 )
ΛΟΓΟΣ ΜΓ΄ εἰς τόν μέγαν Βασίλειον, ἐπίσκοπον Καισαρείας Καππαδοκίας, ἐπιτάφιος
( σελίδες 493 – 606)
ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
ΛΟΓΟΣ ΣΤ΄Εἰς τήν περιτομήν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί εἰς τόν ἄγιον Βασίλειον
( σελίδες 913 – 932)
Περιτομή του Κυρίου καί Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ
Миниатюра 985 г. Минология Василия II. Константинополь.
Ватиканская библиотека. Рим.
Περιτομή τού Κυρίου και Θεού ημών Ιησού Χριστού.
Μικρογραφία (Μινιατούρα) τού έτους 985 μ.Χ. στό Μηνολόγιο τοῦ Βασίλειος Β ‘. Κωνσταντινούπολη.
Τώρα εὑρίσκεται στήν Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ. Ρώμη
Χριστοῦ περιτμηθέντος, ἐτμήθη Νόμος.
Καὶ τοῦ Νόμου τμηθέντος, εἰσήχθη Χάρις.
Ο Μωσαϊκός νόμος, διέταζε την περιτομή των αρσενικών παιδιών (‘Εξοδ. ΙΒ’ 43-49), (Γεν. ΙΖ’ 9-19), η οποία γινόταν κατά την ογδόη ημέρα από αυτή της γέννησης του παιδιού (Λευιτ. ΙΓ’ 3). Η τελετή αυτή έπαιρνε μέρος μέσα σε κτίριο της Συναγωγής, το πρωί, παρουσία δέκα τουλάχιστον προσώπων. Έτσι και η περιτομή του βρέφους Ιησού έγινε στη Συναγωγή της Βηθλεέμ. Η χειροποίητος αυτή περιτομή στο σώμα ήταν τύπος, που συμβόλιζε την περιτομή της καρδιάς, ενεργούμενης απ’ ευθείας υπό του Θεού (Δευτ. Γ 16, Λ’6). Για τη δεύτερη αυτή περιτομή, την αχειροποίητο, ο απ. Παύλος διδάσκει: «Περιετμήθητε περιτομή αχειροποιήτω εν τη απεκδυθεί του σώματος των αμαρτιών της σαρκός, εν τη περιτομή του Χριστού, συνταφέντες αυτώ εν τω βαπτίσματι» (Κολ. Β’ 11-12). Δηλαδή, λέει ο απ. Παύλος, περιτμηθήκατε και με περιτομή πνευματική, που ενεργείται απ’ το Άγιο Πνεύμα. Και συνίσταται στο γδύσιμο και την αποβολή του σώματος, που δούλεψε στις αμαρτίες της σάρκας. Το γδύσιμο δε αυτό είναι η περιτομή, που πήρατε από τον Χριστό, όταν θαφτήκατε μαζί Του, δια του Αγίου Βαπτίσματος. Το Βρέφος όμως της φάτνης, αφού γεννήθηκε με τον Παλαιό Νόμο, έπρεπε να υποβληθεί και Αυτό στον τύπο, ο οποίος είχε δικαίωμα να ισχύει μέχρι της καταργήσεως του. Η περιτομή την οποία εορτάζουμε και τιμούμε ως Δεσποτική εορτή είναι η απάντηση σε όσους ισχυρίζονταν ότι ο Ιησούς εγεννήθη κατά φαντασίαν. Μετά την περιτομή επέστρεψε στην οικία Του, ζώντας ανθρώπινα και «προκόπτων εν ηλικία και σοφία και χάριτι».
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τοῦ λίθου σφραγισθέντος.
Μορφὴν ἀναλλοιώτως ἀνθρωπίνην προσέλαβες, Θεὸς ὢν κατ’ οὐσίαν πολυεύσπλαγχνε Κύριε, καὶ νόμον ἐκπληρῶν περιτομήν, θελήσει καταδέχῃ σαρκικήν, ἵνα παύσῃς τὰ σκιώδη, καὶ περιέλῃς τὸ κάλυμμα τῶν παθῶν ἡμῶν. Δόξα τῇ ἀγαθότητι τῇ σῇ, δόξα τῇ εὐσπλαγχνία σου, δόξα τῇ ἀνεκφράστῳ Λόγε συγκαταβάσει σου.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ὁ τῶν ὅλων Κύριος, περιτομὴν ὑπομένει, καὶ βροτῶν τὰ πταίσματα, ὡς ἀγαθὸς περιτέμνει· δίδωσι, τὴν σωτηρίαν σήμερον κόσμῳ· χαίρει δὲ, ἐν τοῖς ὑψίστοις καὶ ὁ τοῦ Κτίστου, Ἱεράρχης καὶ φωσφόρος, ὁ θεῖος μύστης Χριστοῦ Βασίλειος.
Μεγαλυνάριον
Σάρκα ὀκταήμερος ὡς βροτός, ὁ τῶν ὅλων Κτίστης, περιτέμνεται νομικῶς, τὴν ἐξ ἀκρασίας, ἡμῶν κακίαν τέμνων· αὐτοῦ τὴν ἀγαθότητα μεγαλύνωμεν.
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας
Свт. Василий Великий.
Мозаика Софийского собора в Киеве. 1037-1045 гг.
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας.
Ψηφιδωτό μεταξύ τών ετών 1037-1045 μ.Χ.
από τον Καθεδρικό Ιερό Ναού της Αγίας Σοφίας
στο Κίεβο. Ουκρανία
Василий Великий и Иоанн Златоуст.
Мозаика Палатинской капеллы в Палермо, Сицилия, ок.1140 г.
Οι Άγιοι Βασίλειος ο Μέγας καί Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Ψηφιδωτό μεταξύ τών ετών 1146-1151 μ.Χ.
από το Παλατινό Παρεκκλήσι. Σικελία
Palatine Chapel ( ιταλική Cappella Palatina – κυριολεκτικά, “παρεκκλήσι παλατιού”) – το εκκλησάκι του Νορμανδικού Παλατιού στο Παλέρμο , το προσωποπέδιο των βασιλιάδων και κατοίκων της Σικελίας. Είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του αραβο-νορμανδικού ρυθμού , περιέχει ψηφιδωτά από βυζαντινούς και τοπικούς δασκάλους του 12ου αιώνα (που συμπληρώνονται μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα ), καθώς και από την αραβική σκαλιστή οροφή , η οποία είναι η πιο σπάνια για την Ευρώπη
Ζῇ Βασίλειος, καὶ θανὼν ἐν Κυρίῳ.
Ζῇ καὶ παρ᾽ ἡμῖν, ὡς λαλῶν ἐκ τῶν βίβλων,
Ἰανουαρίοιο θάνες, Βασίλειε, πρώτῃ.
Βιογραφία
«… τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας». Με τη φράση αυτή, το απολυτίκιο, απόλυτα επιτυχημένα, τονίζει την κοινωνική προσφορά του Άγιου Βασιλείου, που με τη θεία διδασκαλία του στόλισε με αρετές τα ήθη και τη ζωή των ανθρώπων.
Ο Μέγας αυτός πατέρας και διδάσκαλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας γεννήθηκε το 329 μ.Χ., κατ’ άλλους το 330 μ.Χ., στη Νεοκαισάρεια του Πόντου στο χωριό Άννησα και μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Τα δε εγκυκλοπαιδικά λεξικά αναφέρουν σαν πατρίδα του Μ. Βασιλείου την Καισαρεία της Καππαδοκίας. Είχε 8 αδέρφια, 3 αγόρια και πέντε κορίτσια. Από τα 4 αγόρια τα 3 αγόρια έγιναν επίσκοποι (ο Βασίλειος Καισαρείας, ο Γρηγόριος Νύσσης και ο Πέτρος Σεβάστειας) και το ένα μοναχός (ο Ναυκράτιος). Από τις 5 αδερφές του η πρώτη, και συγχρόνως το πιο μεγάλο παιδί της οικογένειας, η Μακρίνα, έγινε μοναχή. Οι γονείς του Βασίλειος (και αυτός), που καταγόταν από την Νεοκαισάρεια του Πόντου και Εμμέλεια, που καταγόταν από την Καππαδοκία, αν και κατά κόσμον ευγενείς και πλούσιοι, είχαν συγχρόνως και ακμαιότατο χριστιανικό φρόνημα. Αυτοί μάλιστα έθεσαν και τις πρώτες -καθοριστικής σημασίας- πνευματικές βάσεις του Αγίου.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Фреска XVI век (?). монастыря Святого Неофита
близ города Пафос, Кипр.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία τού 16ου αιώνα μ.Χ. ατην Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου
κοντά στην πόλη της Πάφου, Κύπρος.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Греческая фреска XVI века. Иконописец Франгос Кателанос.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Ελληνική τοιχογραφία του 16ου αιώνα μ.Χ.
Ο εικονογράφος Φράγκος Κατελάνος
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Фреска 1208 – 1209 годы.церкви Богородицы
в монастыре Студеница, Сербия.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) μεταξύ τῶν ετών 1208 – 1209 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου
τής Ιεράς Μονής Στουντένιτσα. Σερβία.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фреска 1230-е годы.
притвора короля Радослава в церкви Богородицы
в Студенице, Сербия.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1230 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου
τής Ιεράς Μονής Στουντένιτσα. Σερβία.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской. Фреска 1314 год.
церкви Святых Иоакима и Анны (Королевской церкви)
в монастыре Студеница, Сербия.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1314 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό Ιωακείμ καί Άννης (Βασιλική Εκκλησία)
τής Ιεράς Μονής Στουντένιτσα.Σερβία.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фреска 1037 – 1056 годы.
храма Святой Софии в Охриде
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1037 – 1056 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό Αγίας Σοφίας
στό Οχρίδα (Αχρίδα). Σκόπια
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Фреска XIV век.Лесновского монастыря .
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) του 14ου αιώνα μ.Χ. Μονή Λεσνόφσκι,
ένα ορθόδοξο μοναστήρι που ευρίσκεται ανάμεσα στην πόλη Kratovo και το χωριό Zletevo. Σκόπια
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фреска 1368 – 1369 годы.
церкви Преображения Господня в монастыре Зрзе
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1368 – 1369 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος
στό Ζρζε. Σκόπια
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фреска . 1535 – 1545 годы.
церкви Преображения Господня в монастыре Зрзе,
Иконописец Онуфрий.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1535 – 1545 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως τού Σωτήρος
στό Ζρζε. Σκόπια
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фреска 1388 – 1389 годы.
церкви Святого Андрея на Треске (Андрияш),
Иконописец митрополит Йован Зограф.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας. Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1388 – 1389 μ.Χ. στον Ιερό Ναό Αποστόλου Ανδρέα στό Τρέσκε (Αδριάν). Σκόπια
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Фреска 1316 – 1318 годы. церкви Св. Георгия в Старо Нагоричино.
Иконописцы Михаил Астрапа и Евтихий.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας. Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1316 – 1318 μ.Χ. στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου στο Staro Nagorichino. Σκόπια έργο τών αγιογράφων Μιχαήλ Αστραπά και Ευτύχιο.
Святитель Василий Великий. Ок. 1316 года.
Церковь Св. Никиты в Чучере.
Иконописцы – Михаил Астрапа и Евтихий.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) μεταξὐ τών ετών 1316 – 1318 μ.Χ.
στον Ιερό Ναό Αγίου Νικήτα στο Čučer-Sandevo
στο Κράτος Σκοπίων
έργο τών αγιογράφων Μιχαήλ Αστραπά και Ευτύχιο.
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Фреска монастыря Гелати, Грузия
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τοιχογραφία (Fresco) της Μονής Μονή Γελατή τής Παναγίας κοντά στο Κουτάσι είναι το σημαντικότερο μεσαιωνικό μοναστήρι στη Γεωργία . Κέντρο εκκλησιαστικής και πολιτιστικής ζωής, κατοικία του Καθολικού Πατριάρχη από το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα έως το 1814, μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς (1994).
Με εφόδιο αυτή τη χριστιανική ανατροφή, ο Βασίλειος αρχίζει μια καταπληκτική ανοδική πνευματική πορεία. Έχοντας τα χαρίσματα της ευστροφίας και της μνήμης, κατακτά σχεδόν όλες τις επιστήμες της εποχής του. Και το σπουδαιότερο, κατακτά τη θεία θεωρία του Ευαγγελίου, που την κάνει αμέσως πράξη με την αυστηρή ασκητική ζωή του.
Ας αναφέρουμε όμως, περιληπτικά, την πορεία των δραστηριοτήτων του. Μετά τις πρώτες του σπουδές στην Καισαρεία και κατόπιν στο Βυζάντιο, επισκέφθηκε, νεαρός ακόμα, την Αθήνα, όπου επί τέσσερα χρόνια συμπλήρωσε τις σπουδές του, σπουδάζοντας φιλοσοφία, ρητορική, γραμματική, αστρονομία και ιατρική, έχοντας συμφοιτητές του τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό (τον θεολόγο) και τον Ιουλιανό τον Παραβάτη.
Από την Αθήνα επέστρεψε στην Καισαρεία και δίδασκε την ρητορική τέχνη. Αποφάσισε όμως, να ακολουθήσει τη μοναχική ζωή και γι’ αυτό πήγε στα κέντρα του ασκητισμού, για να διδαχθεί τα της μοναχικής πολιτείας στην Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Συρία και Μεσοποταμία. Όταν επέστρεψε, αποσύρθηκε σε μια Μονή του Πόντου, αφού έγινε μοναχός, και ασκήθηκε εκεί με κάθε αυστηρότητα για πέντε χρόνια (357 – 362 μ.Χ.). Ήδη τέλεια καταρτισμένος στην Ορθόδοξη Πίστη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος από τον επίσκοπο Καισαρείας Ευσέβιο. Ο υποδειγματικός τρόπος της πνευματικής εργασίας του δεν αργεί να τον ανεβάσει στο θρόνο της αρχιεροσύνης, διαδεχόμενος τον Ευσέβιο στην επισκοπή της Καισαρείας (370 μ.Χ.). Με σταθερότητα και γενναίο φρόνημα, ως αρχιερέας έκανε πολλούς αγώνες για την Ορθόδοξη Πίστη. Με τους ορθόδοξους λόγους που συνέγραψε, κατακεραύνωσε τα φρονήματα των κακοδόξων.
Свт. Василий Великий.
Миниатюра из Служебника Гостинопольского мон-ря. Ок. 1475 г.
(РНБ. Соф. 531)
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας.
Μικρογραφία (Μινιατούρ) τού έτους 1475 μ.Χ.
από το Ιερατικό Βιβλίο τής Ιεράς Μονής Γοστινοπόλσκι Νικόλσκι η οποία ευρισκόταν στη δεξιά όχθη του ποταμού. Volkhov, στα νότια του Sovrem. der. Welz της περιοχής Volkhov Ρωσία (Εθνική Βιβλιοθήκη τής Ρωσίας Νο. 531)
Στους αγώνες του κατά του Αρειανισμού αναδείχτηκε αδαμάντινος, ούτε κολακείες βασιλικές του Ουάλεντα (364 – 378 μ.Χ.), που πήγε αυτοπροσώπως στην Καισαρεία για να τον μετατρέψει στον Αρειανισμό, ούτε οι απειλές του Μόδεστου μπόρεσαν να κάμψουν το ορθόδοξο φρόνημα του Αγίου. Υπεράσπισε με θάρρος την Ορθοδοξία, καταπλήσσοντας τον βασιλιά και τους Αρειανούς. Ακόμα, αγωνίστηκε κατά της ηθικής σήψεως και επέφερε σοφές μεταρρυθμίσεις στο μοναχισμό.
Свт. Василий Великий.
Фрагмент иконы «Богоматерь с младенцем». 2-я пол. XIII в.
Мон-рь вмц. Екатерины на Синае
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας.
Τμήμα τής Εικόνας “Η Παναγία με το Παιδί”.
τού δευτέρου μισού τού 13ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Αίγυπτος
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской. Византийская икона
в монастыре Святой Екатерины на Синае.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Βυζαντινή Εικόνα
στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Αίγυπτος
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарии Каппадокийской.
Фрагмент византийской иконы XIV века.
Монастырь Святой Екатерины на Синае.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Τμήμα βυζαντινής Εικόνας τού 14ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Αίγυπτος
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Икона. Греция, вторая половина XVI века.
Византийский музей в Салониках.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Εικόνα ελληνική τού δεύτερου μισού τού 16ου αιώνα μ.Χ.
Τώρα ευρίσκεται στο Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Свт. Василий Великий.
Фрагмент иконы «Святители Николай, Антоний Великий и Афанасий Афонский с избранными святыми». Сер. XVI в. ЦМиАР
Ο Άγιος Βασίλειος ο Μέγας.
Τμήμα τής Εικόνας “Άγιος Νικόλαος, Αντώνιος ο Μέγας και Αθανάσιος ο Αθωνίτης με τους επιλεγμένους αγίους” τού 16ου αιώνα μ.Χ.
Τώρα ευρίσκεται στο ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ ΡΟΥΛΕΥ. Ρωσία
Святитель Василий Великий, Архиепископ Кесарийский.
Створка Царских Врат. Россия, середина XVI века.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Εικόνα στα μέσα τού 16ου αιώνα μ.Χ.
στήν Ωραία Πύλη (Βασιλική Πύλη) Ιερού Ναού. Ρωσία
Η δε υπόλοιπη ποιμαντορική δράση του, υπήρξε απαράμιλλη, κτίζοντας την περίφημη «Βασιλειάδα», συγκρότημα με ευαγή Ιδρύματα, όπως φτωχοκομείο, ορφανοτροφείο, γηροκομείο, ξενοδοχείο και νοσοκομείο κ.ά., όπου βρήκαν τροφή και περίθαλψη χιλιάδες πάσχοντες κάθε ηλικίας, γένους και φυλής.
Ο Μέγας Βασίλειος έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο. Τα κυριότερα έργα του είναι οι 9 ομιλίες στην Εξαήμερο, ομιλίες στους Ψαλμούς, πολλές και διάφορες άλλες ομιλίες, ασκητικά έργα και επιστολές. Εκτός των άλλων έργων του, έγραψε και Θεία Λειτουργία, που, μετά την επικράτηση αυτής της συντομότερης του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τελείται 10 φορές το χρόνο: την 1η Ιανουαρίου (όπου γιορτάζεται και η μνήμη του), τις πρώτες πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις παραμονές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.
Миниатюра 985 г. Минология Василия II. Константинополь.
Ватиканская библиотека. Рим.
Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας.
Μικρογραφία (Μινιατούρα) τού έτους 985 μ.Χ. στό Μηνολόγιο τοῦ Βασίλειος Β ‘. Κωνσταντινούπολη.
Τώρα εὑρίσκεται στήν Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ. Ρώμη
Василий Великий, свт. (1 января)
Менологий на 30 декабря – 1 января
Византия. Греция; XIV в.; памятник:
Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion);
10 x 13 см.; местонахождение: Англия. Оксфорд.
Бодлеанская Библиотека Ο Άγιος Βασίλειος, ο Αρχιεπίσκοπος της Καισάρειας. Μηνολόγιο 30 Δεκεμβρίου – 1 Ιανουαρίου Βυζαντινή Μηνολόγιο τού 14ου αιώνα μ.Χ. Τώρα ευρίσκεται στην Αγγλία. Οξφόρδη. Bodleian Βιβλιοθήκη (Bodleian Library)
Στα πενήντα του χρόνια ο Μέγας Βασίλειος, εξαιτίας της ασθενικής κράσεώς του και της αυστηρής ασκητικής ζωής του (ορισμένες πηγές λένε από βαριά αρρώστια του ήπατος ή των νεφρών), την 1η Ιανουαρίου του 378 μ.Χ. ή κατ’ άλλους το 379 με 380 μ.Χ., εγκαταλείπει το φθαρτό και μάταιο αυτό κόσμο, αφήνοντας παρακαταθήκη και Ιερή κληρονομιά στην ανθρωπότητα ένα τεράστιο πνευματικό έργο.
Успение свт. Василия Великого.
Икона. XV в.
(Мон-рь вмц. Екатерины на Синае)
Η Κοίμηση τού Αγίου Βασιλείου τού Μεγάλου
Εικόνα τού 15ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Αίγυπτος
Ιερά Λείψανα
Μέρη χειρός βρίσκεται στη Μονή Παναχράντου Άνδρου.
Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Ιβήρων, Διονυσίου (δύο), Παντοκράτορος (τρία)ς, Αγ. Θεοδοσίου Άργους, Κύκκου Κύπρου, στη Λαύρα Αγ. Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως
Ἡ Κάρα στή Μονή Μεγ. Λαύρας Ἁγίου Ὄρους
Στο Σκευοφυλάκειο του Ιερού Ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα αποθησαυρίζεται και το αδιάφθορο (αριστερό;) χέρι του Μεγάλου Βασιλείου.Το αδιάφθορο χέρι του Μεγάλου Βασιλείου βρίσκεται μέσα σε ασημένιο μεταβυζαντινό κιβωτίδιο, εντός επίχρυσης ειδικής λειψανοθήκης που επιτρέπει τη θέα στο σεπτό λείψανο. Η λειψανοθήκη φέρει στην πάνω πλευρά της παράσταση του Μεγάλου Βασιλείου με την επιγραφή Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ και περιμετρικά αφιερωτική επιγραφή, η οποία όσο επιτρέπουν οι φωτογραφίες διαβάζεται στη μία πλευρά της λειψανοθήκης ως εξής: + ΧΕΙΡ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΦΙΕΡΩΘΕΙΣΑ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΕΝ ΕΤΕΙ …
Η ασημένια λειψανοθήκη του 1849 με τους βυζαντινούς σταυρούς,
όπου φυλάσσεται η δεξιά χείρα του Μεγάλου Βασιλείου.
Αποθησαυρίζεται στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Η ασημένια λειψανοθήκη με το δεξί χέρι του Μεγάλου Βασιλείου προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη. Το 1528 βρισκόταν στα χέρια του Γαβριήλ Σεβήρου και ίσως προερχόταν από την αυτοκρατορική οικογένεια των Παλαιολόγων. Αργότερα βρέθηκε στην ιδιοκτησία του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου στη Βενετία που αποκαλείται και Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων (San Giorgio dei Greci).
Ο Γαβριήλ Σεβήρος γεννήθηκε στη Μονεμβασιά. Διέτριβε στη Βενετία και ψηφίστηκε το 1578 εφημέριος της εκεί εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Τον Ιούλιο του 1577 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και προχειρίστηκε αρχιεπίσκοπος της Φιλαδέλφειας της Λυδίας. Επέστρεψε στη Βενετία και διέμεινε εκεί, ενώ το ποίμνιό του μάταια τον ζητούσε, και ο Πατριάρχης τον προέτρεπε να επιστρέψει στην έδρα του. Μετά από πολλές διενέξεις αποφασίστηκε, η έδρα της επισκοπής της Φιλαδέλφειας να μεταφερθεί στη Βενετία.
Ο Σεβήρος αναδείχτηκε ένας εκ των λογιότερων Ελλήνων του αιώνα του. Ως Μητροπολίτης διοίκησε θεάρεστα και με τα συγγράμματά του τίμησε το Ελληνικό έθνος.
Απότμημα τού Λειψάνου στον Ιερό Ναό Αγίων Βασιλείου καί Κοσμά τού Αιτωλού Νέας Φιλαδελφείας Αττικής
Μέρος τής χειρός στό Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Νέας Φιλαδελφείας Ἀττικῆς
Απότμημα τού Λειψάνου στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου Άγιον Όρος
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΙΒΗΡΩΝ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ. Άγια λείψανα του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης
και της Οσίας Μακρίνης (από αριστερά προς τα δεξιά).
Λειψανοθήκη της Ιεράς Mονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Βραγκιανών Αργιθέας.
Περιέχει λείψανα του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, του Οσίου Παρθενίου επισκόπου Λαμψάκου του Θαυματουργού,
του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος του Ιαματικού και του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Τρύφωνος του Θαυματουργού.
Στην Ιερα Μονη Τιμίου Προδρόμου Νικήσιανης, Νομού Καβάλας φυλλάσονται λείψανα πολλών αγίων όπως:
Βασιλείου του Μεγάλου
Учение Святителя Василия Великого.
Фрагмент Фреска XIV век.
церкви Святых Архангелов в Лесновском монастыре
Διδασκαλίες του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου.
Τμήμα τοιχογραφίας (fresco) του 14ου αιώνα μ. Χ.
στόν Ιερό Ναό τών Αγίων Αρχαγγέλων
τής Ιεράς Μονή Λεσνόβσκι. Σκόπια
Το συγγραφικό έργο του
Τα έργα του κατατάσσονται σε τέσσερεις κατηγορίες:
Δογματικά συγγράμματα.
α) «Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου». Αποτελείται από τρία βιβλία και καταφέρεται ενάντια του αρχηγού των Ανομοίων Ευνομίου.
β) «Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος». Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα.
Ασκητικά συγγράμματα.
α) «Τα Ηθικά». Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.
β) «Όροι κατά πλάτος». Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.
γ) «Όροι κατ’ επιτομήν». Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.
δ) «Περί πίστεως».
ε) «Περί κρίματος».
στ) «Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας». Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.
Ομιλίες.
Ορισμένες από τις ομιλίες του είναι:
α) «Εις την Εξαήμερον». Συλλογή 9 ομιλιών με θέμα τη δημιουργία του κόσμου.
β) «Εις του Ψαλμούς». Συλλογή 18 ομιλιών με αφορμή το περιεχόμενο των Ψαλμών του Δαυίδ.
γ) «Περί του ουκ έστιν αίτιος του κακού ο Θεός».
δ) «Περί πίστεως».
ε) «Κατά Σαβελλιανών, Αρείου και Ανομοίων».
στ) «Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων». Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασιλείου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια γεφύρωσης μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας.
ζ) «Προτρεπτικός εις το άγιον βάπτισμα».
η) «Εις το πρόσεχε σεαυτώ».
θ) «Προς Πλουτούντας».
ι) «Εν λιμώ και αυχμώ».
ια) «Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας».
Επιστολές.
Σώζονται 365 επιστολές με το όνομα του Μεγάλου Βασιλείου, που καλύπτουν την εικοσαετία από την επιστροφή του στην Καισάρεια από την Αθήνα έως και το θάνατό του.
Το έθιμο της βασιλόπιτας
Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινουπολη. Ετσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας χρυσαφικά νομίσματα κ.λπ. Όμως ο Ιουλιανός σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες, έτσι δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια. Τότε ο Αγιος Βασίλης έδωσε εντολή και από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος κράτησε για τις ανάγκες των ιδρυμάτων της Βασιλειάδος , και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο: έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, έβαλε από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό μέσα, κατόπιν τα μοίρασε στα σπίτια, έτσι τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά όλο και κάτι έβρισκαν μέσα. Έτσι, γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάσθηκε βασιλόπιτα.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’.
Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος σου, ὡς δεξαμένην τὸν λόγον σου· δι’ οὗ θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας, τὴν φύσιν τῶν ὄντων ἐτράνωσας, τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας. Βασίλειον ἱεράτευμα, Πάτερ Ὅσιε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον
Ὥφθης βάσις ἄσειστος τῇ Ἐκκλησίᾳ, νέμων πᾶσιν ἄσυλον, τὴν κυριότητα βροτοῖς, ἐπισφραγίζων σοῖς δόγμασιν, Οὐρανοφάντορ Βασίλειε Ὅσιε.
Κάθισμα
Ἦχος πλ. δ’. Τὴν Σοφίαν καὶ λόγον.
Ἑξανοίξας τὸ στόμα λόγῳ Θεοῦ, ἐξηρεύξω σοφίαν κήρυξ φωτός, καὶ φρόνημα ἔνθεον, τῇ οἰκουμένῃ κατέσπειρας· τῶν γὰρ Πατέρων ὄντως, κυρώσας τὰ δόγματα, κατὰ Παῦλον ὤφθης, τῆς πίστεως πρόμαχος· ὅθεν καὶ Ἀγγέλων, συμπολίτης ὑπάρχεις, καὶ τούτων συνόμιλος, ἀνεδείχθης μακάριε, Θεοφάντορ Βασίλειε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.
Ὁ Οἶκος
Τῆς σωφροσύνης ὁ κρατήρ, τὸ στόμα τῆς σοφίας, καὶ βάσις τῶν δογμάτων, Βασίλειος ὁ μέγας, πᾶσιν ἀστράπτει νοερῶς. Δεῦτε οὖν, καὶ στῶμεν ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ, θερμῶς ἐνατενίζοντες, τοῖς θαύμασι τοῖς τούτου τερπόμενοι, καὶ ὥσπερ λαμπηδόνι ἀστραφθέντες τῷ φωτὶ αὐτῶν, θαλφθῶμεν τῷ τοῦ βίου καθαρτικῷ πνεύματι, μιμούμενοι αὐτοῦ τὴν πίστιν, τὴν ζέσιν, τὴν ταπείνωσιν, δι’ ὧν οἶκος ἐδείχθη τοῦ ὄντως Θεοῦ· πρὸς ὃν βοῶντες ὑμνοῦμεν, οὐρανοφάντορ Βασίλειε Ὅσιε.
Μεγαλυνάριον
Τὸν οὐρανοφάντορα τοῦ Χριστοῦ, μύστην τοῦ Δεσπότου, τὸν φωστῆρα τὸν φαεινόν, τὸν ἐκ Καισαρείας, καὶ Καππαδόκων χώρας, Βασίλειον τὸν μέγαν, πάντες τιμήσωμεν.
