ΑΠΟ ΤΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΜΑΣ
ΕΑΝ ΘΕΛΕΤΕ
ΕΠΙΣΚΕΘΦΕΙΤΕ
ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΚΡΗΤΗ
(σελίδες 565 – 574)
ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΚΡΗΤΗ
Οι Άγιοι Δέκα Μάρτυρες
που μαρτύρησαν στην Κρήτη
Τα ονόματά τους, όπως τα διασώζει η παράδοση, μαζί με τις πόλεις καταγωγής τους ήταν: Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνικιανός από τη Γόρτυνα, Πόμπιος από τη Λεβήνα (Λέντα), Αγαθόπους από το Πάνορμο, Βασιλείδης από την Κυδωνία, Ζωτικός από την Κνωσό και Ευάρεστος από το Ηράκλειο.
десяти мучеников Критских
Греция XVII в. Монастырь святой Екатерины
на Синае.
Άγιοι Δέκα Μάρτυρες οι εν Κρήτη.
Εικόνα τού 17ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης
Σινά. Αίγυπτος
The Ten Holy Martyrs of Crete
Cretan School, signed ‘Hand of Emmanuel Tzanes’ and dated 1678
Οι Άγιοι Δέκα Μάρτυρες εν Κρήτη.
Εικόνα τού έτους 1678 μ.Χ.
έργο τού αγιογράφου Εμμανουήλ Τζάνες
Τοῦ ποιμενάρχου θρέμματα Χριστοῦ δέκα,
Εἰσηλάθη τμηθέντα μάνδρᾳ Μαρτύρων.
Εἰκάδι τῇ τριτάτῃ δέκα ἐν Κρήτῃ τάμον ἄνδρας.
Βιογραφία
Οι άγιοι Δέκα μάρτυρες Θεόδουλος, Ζωτικός, Γελάσιος, Σατορνίνος, Εύπορος, Ευάρεστος, Αγαθόπους, Πόμπιος, Ευνικιανός και Βασιλειάδης μαρτύρησαν τον 3ο αιώνα μ.Χ., όταν αυτοκράτορας ήταν ο Δέκιος. Από αυτούς, οι μεν Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος και Ευνικιανός, ήταν από τη Γορτυνία της Κρήτης. Ο Ζωτικός, από την Κνωσό. Ο Αγαθόπους από το λιμένα Πανούρμου. Ο Βασιλειάδης (ή Βασιλείδης) από την Κυδωνιά. Ο Ευάρεστος και ο Μόβιος (ή Πόμπιος, ή Πόντιος) από το Ηράκλειο.
Και οι δέκα με πολύ ζήλο εργάζονταν για τη διάδοση του Ευαγγελίου στο νησί. Καταγγέλθηκαν στον έπαρχο Κρήτης, που ήταν συνώνυμος του αυτοκράτορα, ονομαζόταν δηλαδή κι αυτός Δέκιος. Ο έπαρχος, όταν είδε την ανθηρή νεότητά τους και το αρρενωπό τους παράστημα, προσπάθησε να τους παρασύρει με πολλές υποσχέσεις εγκόσμιων απολαύσεων και ηδονών. Αλλά όταν είδε ότι τίποτα δεν πετύχαινε, διέταξε να τους μαστιγώσουν, και κατόπιν τους λιθοβόλησαν.
Οι γενναίοι μάρτυρες του Χριστού υπέμειναν ηρωικά τα βασανιστήρια, ενθυμούμενοι τα λόγια του ψαλμωδού: «Ἀνδρίζεσθε καὶ κραταιούσθω ἡ καρδία ὑμῶν, πάντες οἱ ἐλπίζοντες ἐπὶ Κύριον» (Ψαλμός Λ’ στ. 25). Δηλαδή, να έχετε γενναίο και ανδρείο φρόνημα, και η καρδιά σας ας γίνεται κραταιά και ατρόμητη, όλοι εσείς που ελπίζετε στον Κύριο.
Κατόπιν, με διαταγή του έπαρχου, οι στρατιώτες έκοψαν με τα ξίφη τους τις τίμιες κεφαλές των δέκα χριστιανών Αγίων.
Мучение десяти мучеников Критских
Фреска.1547 г. Афон (Дионисиат). 1547 г.
Тзортзи (Зорзис) Фука.
Μαρτύριο Αγίων Δέκα Μαρτύρων τών εν Κρήτη.
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1547 μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Διονυσίου Αγίου Όρους
έργο τού αγιογράφου Τζώρτζη (Ζώρζη) Φουκά
Мучение десяти мучеников Критских
Балканы. Сербия. Печ; XIV в.; местонахождение: Сербия. Косово. Печская Патриархия. Нартекс. Нартекс (притвор)
Μαρτύριο Αγίων Δέκα Μαρτύρων τών εν Κρήτη.
Τοιχογραφία (Fresco) τού 14ου αιώνα μ.Χ.
στον Νάρθηκα τού Καθολικού
τής Πατριαρχικής Ιεράς Μονής Πεκίου (Πέτς)
Κοσσυφοπέδιο. Σερβία
Мучение десяти мучеников Критских
Миниатюра 985 г. Минология Василия II. Константинополь. Ватиканская библиотека. Рим.
Άθληση Δέκα Μαρτύρων τών εν Κρήτη.
Μικρογραφία (Μινιατούρα) τού έτους 985 μ.Χ.
στό Μηνολόγιο τοῦ Βασίλειος Β ‘. Κωνσταντινούπολη.
Τώρα εὑρίσκεται στήν Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ. Ρώμη
Мучение десяти мучеников Критских (23 декабря)
Менологий на 22 – 25 декабря
Византия. Греция; XIV в.; памятник:
Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion);
10 x 13 см.; местонахождение: Англия. Оксфорд.
Бодлеанская Библиотека
Άθληση Δέκα Μαρτύρων τών εν Κρήτη.
Μηνολόγιο 22 – 25 Δεκεμβρίου
Βυζαντινή Μηνολόγιο τού 14ου αιώνα μ.Χ.
Τώρα ευρίσκεται στην Αγγλία. Οξφόρδη.
Bodleian Βιβλιοθήκη (Bodleian Library)
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Τὴν πολυθαύμαστον Κρήτην τιμήσωμεν, τὴν ἐξανθήσασαν ἄνθη τὰ τίμια, τοὺς μαργαρίτας τοῦ Χριστοῦ, Μαρτύρων τοὺς ἀκρέμονας. Δέκα γὰρ ὑπάρχοντες, ἀριθμῷ οἱ μακάριοι, δύναμιν μυρίοπλον τῶν δαιμόνων κατήσχυναν· διὸ καὶ τοὺς στεφάνους ἐδέξαντο, Μάρτυρες Χριστοῦ οἱ καρτερόψυχοι.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ήχος γ’. Την ωραιότητα.
Κρήτης τα εύοσμα άνθη τιμήσωμεν, τα διαπνέοντα, οσμήν την ένθεον, Θεόδουλον και Ζωτικόν, Γελάσιον, Σατορνίνον, Εύπορον Ευάρεστον, Αγαθόποδα Πόμπιον, Ευνικιανόν ομού, Βασιλειάδην τε ένδοξον, βοώντες αυτούς αυτούς ομοφρόνως, χαίρε Δεκάς η των μαρτύρων.
Κάθισμα
Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ.
Τῆς Κρήτης οἱ λαμπροί, καὶ σεπτοὶ πολιοῦχοι, ἀθλήσαντες στερρῶς, ἐτροπώσαντο πίστει, τὸν ὄφιν τὸν ἀρχέκακον, καὶ νομίμως ἐστέφθησαν, τούτων σήμερον, τήν ἀξιέπαινον μνήμην, ἑορτάζοντες, μεγαλοφώνως τὸν πάντων, δοξάζομεν Κύριον.
ΑΠΟ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ
(μετάφραση Google)
Άγιου Δημήτριου Ροστόφ
Βίοι των Αγίων
Το μαρτυριο των Αγίων των Δέκα Μαρτύρων της Κρήτης
Μνήμη 23 Δεκεμβρίου
Ο Δεκίμος, ο βασιλιάς της Ρώμης, διόρισε στο νησί της Κρήτης το 8663 τονηγεμόνα του αυτοανακηρυγμένου Ντιντ, ο οποίος μοιάζει με τον βασιλιά του με σκληρότητα, βασανισμό και διωγμό των χριστιανών. Φτάνοντας στο νησί της Κρήτης, ο Decius διέταξε αμέσως να ψάξει όλους τους πιστούς στον Χριστό και να φέρει στο μαρτύριο του. Και άρχισαν να οδηγούν τους χριστιανούς σκληρά στην πίστη και, μετά από πολλά βασανιστήρια και τα βασανιστήρια, τους πρόδωσαν με διάφορους τρόπους θανάτου. Εκείνη τη στιγμή, δέκα από τους πιο ένδοξους συζύγους ελήφθησαν και έφεραν στο βασανιστή. Ήταν από διαφορετικές πόλεις: από το Gorginsky 8664 πόλεις – Feodul, Satornin, Evpor, Gelasiy και Evnikik? από τη Χίο – Zotik; από τον Επίνιο – Πομπηία και τον Αγατόπουλο, από τη Κυδωνία – τον Βασιλικό, από τον Ηράκλειο – το Λονδίνο 8665. αλλά ταυτόχρονα προσπαθώντας για αιώνια ουράνια ευδαιμονία. Εμφανίστηκαν ενώπιον του κλέφτη – και τι τολμηρές ομιλίες δεν εξέφρασαν, τι θάρρος έδειξαν, τι είδους βασανιστήρια δεν έζησαν, τι βασανιστήρια κέρδισαν με την υπομονή τους! Ήταν ξυλοδαρμένοι, βασανισμένοι, τράβηξαν στο έδαφος, χτυπήθηκαν με πέτρες, χλεύησαν σε τους, φτύνουν τους. έτσι μέσα σε τριάντα ημέρες υπέστησαν κάθε είδους κατηγορίες.Στις 28 Δεκεμβρίου διορίστηκε δικαστήριο και όταν ο ηγεμόνας κάθισε, οι μάρτυρες ήρθαν στο τελευταίο δικαστήριο γεμάτο ανδρεία και θάρρος. Ο Ηγεμόνας ζήτησε σκληρά χέρια για να καταστρέψει τους ιερούς μάρτυρες με φρενήρη οργή και ήταν έτοιμοι να αντέξουν στην τελευταία έκπληξη. Με θυμό, ο δολοφόνος του ηγεμόνα τους κοίταξε και είπε:
– Τι τρελός είσαι εσύ, γιατί ούτε η σοφία ούτε ο χρόνος σου έχει διδάξει τι είναι χρήσιμο;
Στη συνέχεια, σαν να τους εκφοβίζει ήδη με την οργή τους, πρόσθεσε:
“Φέρτε το θύμα και, αν όχι, τότε δεν θα σας πω τίποτα περισσότερο και θα μάθετε τι είναι το Deci, στον οποίο δεν θέλετε να υπακούσετε!”
Σε αυτό οι μάρτυρες απάντησαν:
– Ηγεμών! Εμείς, με λόγια και πράξη, για αρκετό καιρό, σας δείξαμε επαρκώς ότι δεν θα φέρουμε θυσίες στους θεούς, ούτε θα υποταχθούμε στην εντολή σας.
Ο Ηγεμών, διακόπτοντας την ομιλία τους, δήλωσε:
“Έτσι δεν σκέφτεστε το μαρτύριο, τους πονηρούς ανθρώπους;”
«Δεν φοβόμαστε τα βασανιστήρια», απάντησαν οι άγιοι, «είμαστε πολύ ευγνώμονες για εσάς που έχετε ετοιμάσει για μας μια τέτοια πνευματική γιορτή, δηλαδή, βασανιστήριο για τον Χριστό και μας το προσέφερε.
Ο Ηγεμών είπε:
“Δεν θα είναι έτσι: θα γνωρίσετε τη δύναμη των μεγάλων θεών, τους οποίους βλάβατε χωρίς ντροπή, δεν ντρέπεστε τους πολλούς παρόντες σοφούς ανθρώπους που τιμήζουν τον πρώτο θεό της ημέρας, καθώς και την Ήρα, την Ρέα και άλλους8666 , τώρα θα υποταθείτε σε τέτοια βάσανα, το θάρρος σας θα εξαφανιστεί, αλλά άλλοι, όπως και εσείς είστε ανυπόφοροι, αν υπάρχουν, θα υπάρξει φόβος.
Σε αυτή την απάντηση οι σκληρές ψυχές των ανθρώπων απάντησαν ξανά:
“Μη μας πείτε, Ηγεμών, για τον Δία και τη μητέρα του Ρέα!” Αυτό δεν είναι νέα για μας: ξέρουμε, ακούσαμε από τους πατέρες μας για την προέλευση, τη ζωή και τα έθιμά της. Ήταν τόσο ανώριμος και τόσο άγιος που διέπραξε μοιχεία όχι μόνο με τις γυναίκες, αλλά και με τους άντρες, τη μαγεία και τη μαγεία πονηρία, άλλαξε τη σημερινή του μορφή και δέχτηκε μια διαφορετική, όλο και περισσότερη μοιχεία, και μάλιστα μάλιστα μολυνόταν με επαίσχυντες πράξεις. Κάποιοι, αγκαλιασμένοι από το ίδιο πάθος, μίλησαν τα βδελυρά του – για τα οποία είναι πιο εύκολο να μιμηθούμε το κακό; – τον κήρυξαν θεό, έχτισαν ναούς, άρχισαν να του προσφέρουν θυσίες, έτσι ώστε να φαινόταν ευχάριστο στον Θεό που τους ήθελε, έτσι ώστε η πορνεία και η ανεξέλεγκτη ζωή όχι μόνο να μην θεωρούνταν μισητό θεό, αλλά, δυστυχώς! αναγνώρισε το Θεό ευχάριστο.
Έτσι μίλησαν οι άγιοι του Θεού, ο ηγεμονός βασανίστηκε με θυμό, αισθανόμενος ότι είχαν δίκιο. οι άνθρωποι ήταν ακόμη πιο μανιασμένοι, ρίχνοντας τους εαυτούς τους στους μάρτυρες και θα τους έσπασαν κομμάτια εάν η τράπουλα δεν είχε σταματήσει τον ενθουσιασμό και φώναζε ανάμεσα στους ανθρώπους με φωνή και κύμα χεριού. Μετά από να ησυχάσει, άρχισε να εξετάζει τι θα μπορούσε να επινοήσει ένας σκληρός θάνατος που οι μάρτυρες μπορούσαν να επινοήσουν.Και αμέσως, με την εντολή του Ηγεμόνα οι δολοφόνοι κατέλαβαν τους αγίους για βασανιστήρια και άρχισαν να τους υποτάσσουν σε διάφορα βάσανα – το ίδιο με σκληρότητα και αγωνία. Ένας από αυτούς κρεμάστηκε και σιδερώθηκε με σιδερένια νύχια: έπεσαν φλέβες και κομμάτια του σώματός του έπεσαν στο έδαφος. Άλλοι χτυπήθηκαν με πέτρες και αιχμηρές κούπες κατά μήκος των πλευρών στα οστά. στο τρίτο από τα βαριά χτυπήματα από ένα κασσίτερο, οι αρθρώσεις σπάζουν, τα οστά θραύονται και συνθλίβονται. Όλοι βασανίστηκαν διαφορετικά. Ακόμα και για να ακούσουμε επώδυνη γι ‘αυτή τη σκληρότητα του μαρτύρου, όσο για τον ελεήμονα είναι ανυπόφορη να δούμε αυτά τα βασανιστήρια, γι’ αυτό είναι δύσκολο να ακούσουμε τη λεπτομερή απαρίθμησή τους. Αλλά οι μάρτυρες αποδέχτηκαν τέτοιες ταλαιπωρίες απόλυτα ήρεμα ή πιο σωστά, τις υπέμειναν με χαρά και εκείνοι που στέκονταν φαινόταν ότι δεν έπασχαν τόσο πολύ από πόνο, όπως λυπούσαν για την έλλειψη θρήνου και ήθελαν ακόμη περισσότερα. Όλοι έφυγαν για να τους δουν ως κάτι νέο και εκπληκτικό – τόσο πιστοί όσο και άπιστοι, πιστοί, διατηρώντας κρυφά την πίστη, επιτάχθηκαν να θαυμάσουν το θάρρος των πασχόντων και μέσω αυτού να εδραιωθούν στην πίστη και τους απίστους, να καταχραστούν την υπομονή των αγίων και κοιτάζοντας το φοβερό τους μαρτύριο , απολαύστε την αγωνία τους. Ταυτόχρονα, όχι μόνο δεν έδειξαν την παραμικρή κρίση, αλλά ενθάρρυναν τον πολύτιμο λίθο και τους βασανιστές ακόμα περισσότερο από τη σκληρότητα. Εμπνευσμένος από αυτούς, ο ηγεμόνας έδωσε εντολές και οι βασανιστές τους εκτέλεσαν, ο κήρυκας συγχρόνως αναφώνησε:
– Αποσπάστε τους εαυτούς σας, υποτάξτε τους αρχηγούς, προσφέρετε μια θυσία στους θεούς.
Οι μάρτυρες, μέσα σε τόσο σκληρά δεινά, ξεπέρασαν όλο το θάρρος και την υπομονή τους: τον λαό, τον κήρυκα, τους ταλαιπωρητές, τον ίδιο τον ηγεμόνα και, πάνω απ ‘όλα, τον πρίγκιπα, τον Σατανά και όλη τη δύναμή του. Όλοι οι μάρτυρες, σαν να συμφωνούν μεταξύ τους, φώναξαν:
– Είμαστε Χριστιανοί, η θυσία του Χριστού, θυσιάστηκαν για τον Χριστό. αν θέλετε να πεθάνετε δέκα χιλιάδες φορές, θα πεθάνουμε πρόθυμα!
Όταν οι άγιοι μάρτυρες αγνόησαν όλες τις ταλαιπωρίες, τότε ο επιμελής υπηρέτης του Σατανά Deci, απελπισμένος από την ευκαιρία να τους πείσει και να τους αναγκάσει να κάνουν μια θυσία, έδωσε μια θανατική καταδίκη πάνω τους. Οι άγιοι οδηγήθηκαν στην κοπή του ξίφους σε ένα τόπο που δεν απέχει πολύ από την πόλη, ονομάστηκε από τους κατοίκους αυτής της χώρας Αλονίους. Στο δρόμο προς αυτόν οι πάσχοντες έδειξαν κάτι νέο και ασυνήθιστο: καθ ‘όλη τη διάρκεια των βασανιστηρίων ήταν ομόφωνοι και ομόφωνα, στο τέλος άρχισαν να υποστηρίζουν μόνο ποιος από τους ήταν ο πρώτος που πήγε κάτω από το σπαθί και πριν δεχτεί το στέμμα. Αλλά αυτή η διαμάχη τερμάτισε ο Θεόδουλος, ένας από αυτούς τους ιερούς μάρτυρες, λέγοντας ότι θα ήταν ο πρώτος που θα βάλει το κεφάλι του κάτω από το σπαθί τελικά: εάν, βλέποντας μπροστά του τον ξυλοδαρμό και το θάνατο όλων των άλλων φίλων του, δεν θα φοβάται τίποτα, δεν θα παρουσιάσει θλίψη, δεν θα αλλάξει ούτε στο πρόσωπο, τότε θα γίνει πραγματικά ο πιο ένδοξος ασκητής και νικητής. Όλοι συμφώνησαν με τα λόγια του Θεοδούλου. Πρώτα απ ‘όλα τραγούδησαν ένα κοινό τραγούδι στον Θεό:
– “Ευλογημένος ο Κύριος, ο οποίος δεν μας έδωσε θήραμα στα δόντια του!” Η ψυχή μας έχει ξεφορτωθεί, όπως ένα πουλί, από το δίχτυ εκείνων που το πιάζουν »( Ψ.123: 6-7 ). Στη συνέχεια, έρχονται στο όνομα του τόπου, καθένας από αυτούς είπε την ακόλουθη προσευχή:
“Συγχωρήστε, Κύριε, στους δούλους σας και λάβετε το αίμα μας για μας, για τους συγγενείς και τους φίλους μας και για όλη τη χώρα, ας απελευθερωθούν από το σκοτάδι της άγνοιας και να δουν τη χριστιανική πίστη στα λαμπερά μάτια και να σας αναγνωρίσουν, το Αληθινό Φως, ο Βασιλιάς των Αιώνων!
Μετά την προσευχή τους, οι άγιοι και τα νικηφόρα κεφάλια άρχισαν να τους κόβουν το ένα μετά το άλλο και οι ψυχές τους έφτασαν με χαρά στο Θεό του Χριστού. Μετά την αποκοπή τους, όταν έφυγαν οι βασανιστές, κάποιοι από τους χριστιανούς, που παρέμειναν εκεί, συγκέντρωσαν τα ιερά σώματα των μαρτύρων και τα έθαψαν με τιμή.
Στο τέλος της δίωξης, όταν η ευσέβεια ξανάρχισε, ο ευλογημένος Παύλος, ο επίσκοπος της πόλης Γόρτινα, όταν έφθασε στην Κωνσταντινούπολη, ζήτησε την άδεια να μεταφέρει τα σώματα των αγίων από τον τόπο της Αλώνιας, στον οποίο θάφτηκαν μετά το κόψιμο του σπαθιού, στη Γόρτυνα. Επιστρέφοντας στην Κρήτη και φτάνοντας στον τόπο του Αλωνίου με πολλούς χριστιανούς, μερικοί από τους οποίους υπέφεραν από τους αγίους και έχοντας καθαρίσει τη γη που βρισκόταν πάνω τους, βρήκε το σώμα τους σαν να βρέθηκε σε υγρασία, διατηρούμενο από το θέλημα του Θεού – άθικτο και ολόσωμο, για να προστατεύσει την πόλη και να βοηθήσει όλους όσους την έχουν ανάγκη. Με τις προσευχές τους, ας είναι επίσης τίμημα να γίνουμε συμμετέχοντες στις ουράνιες ευλογίες που ετοιμάζονται γι ‘αυτούς, τη χάρη και την ανθρωπιά του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και μαζί Του τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα τιμή και δόξα για πάντα. Αμήν.
* * *
8663
Το νησί της Κρήτης (γνωστός και ως Candia) βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Μεσογείου. Στην απεραντοσύνη και τη γονιμότητά της ονομαζόταν παλαιότερα η «βασίλισσα των νησιών» της Μεσογείου. Ο χριστιανισμός άρχισε εδώ στις ημέρες των αποστόλων. οι πρώτες αρχές της τοποθετήθηκαν από μάρτυρες του γεγονότος της Κάθοδος του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους, καθώς υπήρχαν και Κρητικοί Πράξεις. 2:11 ). Στη συνέχεια εγκρίθηκε και διανεμήθηκε από τον Απόστολο Παύλο
8664
Gortina, ή Gortin – στην αρχαιότητα μια σημαντική πόλη περίπου. Κρήτη, με το ποτάμι. Lefee (τώρα Ιεροποτάμο). Τα ερείπια της αρχαίας πόλης σώζονται μέχρι σήμερα.
8665
Κίος, Επείγων, Κυδωνία και Ηράκλεια – διάφορες πόλεις περίπου. Κρήτη.
8666
Σχετικά με το Dia ή το Zeus, Hera και Rhea, βλέπε σημείωση. 1, στη σελ. 989.
8667
Ήταν στα μέσα του 2ου αιώνα.
Το χωριό Άγιοι Δέκα της Μεσαράς,
που φέρει και το όνομά τους η μνήμη των Αγίων Δέκα Μαρτύρων.
Στα βόρεια και δυτικά της πεδιάδας της Μεσσαράς, στα νότια του Νομού Ηρακλείου της Κρήτης, πάνω στο κεντρικό δρόμο Ηρακλείου Μοιρών, βρίσκεται το μικρό ιστορικό χωριό των Αγίων Δέκα, σε απόσταση 44 χιλιομέτρων απο το Ηράκλειο.
Η ανασκαμμένη περιοχή της αρχαίας Γόρτυνας είναι περίπου 2 χιλιόμετρα δυτικά απο το κέντρο του χωριού και βέβαια οι Αγιοι Δέκα είναι χτισμένοι πάνω σε ερείπεια της Γόρτυνας, που τα δείγματα τους βρίσκονται παντού μέσα και γύρω απ το χωριό.
Δέκα Κρητικοί μάρτυρες – στούς οποίους οφείλει το όνομά του το χωριό – ο Θεόδουλος, ο Σατορνίνος, ο Εύπορος, ο Γελάσιος και ο Ευνικιανός από τη μητρόπολη Γορτύνης, ο Ζωτικός από την Κνωσό, ο Αγαθόπους από το Επίνειο Πανόρμου, από την Κυδωνία ο Βασιλείδης και από το Ηράκλειο ο Ευάρεστος και ο Πόμπιος, μαρτύρησαν εκεί κατά τη διάρκεια των διωγμών του Δεκίου το 250 μ.Χ. Στο σημείο όπου ετάφησαν υπάρχουν σήμερα οι τάφοι των Αγίων Δέκα και ο ναός της Αγίας Λίμνης.
Το μάρμαρο που γονάτισαν οι Άγιοι Δέκα για να αποκεφαλιστούν, φυλάσσεται σε ειδική προθήκη στο Μητροπολιτικό Ναό του χωριού. Το χωριό εορτάζει τη μνήμη τους στις 23 Δεκεμβρίου.
Η ιστορία του χωριού
Η ονομασία του χωριού, όπως είπε ο παπάς της Ενορίας Γιώργος Ραπτάκης, προήλθε από τους Δέκα Μάρτυρες, οι οποίοι μαρτύρησαν εδώ στο μεγάλο διωγμό κατά των χριστιανών που εξαπέλυσε ο Ρωμαίος έπαρχος Δέκιος το 250 μ.Χ.
Η σύλληψή τους έγινε στη διάρκεια των εγκαινίων ενός ειδωλολατρικού ναού, καθώς αρνήθηκαν κατηγορηματικά να ακολουθήσουν τη διαταγή που δόθηκε να συμμετάσχουν σε τελετές και θυσίες. Η άρνησή τους αυτή είχε ως αποτέλεσμα να καταδικαστούν σε θάνατο από τον ίδιο τον έπαρχο Κρήτης.
Η εκτέλεσή τους έγινε σε μια περιοχή της Γόρτυνας, που ονομαζόταν Αλώνιον. Όπως μάλιστα λέγεται, η πίστη τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το μάρμαρο που γονάτισαν για να αποκεφαλιστούν ζυμώθηκε σαν ζυμάρι από τα άγια γόνατά τους. Το μάρμαρο αυτό υπάρχει ακόμα και σήμερα στην εκκλησία του χωριού. Τα ονόματά τους, όπως τα διασώζει η παράδοση, μαζί με τις πόλεις καταγωγής τους ήταν: Θεόδουλος, Σατορνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνικιανός από τη Γόρτυνα, Πόμπιος από τη Λεβήνα (Λέντα), Αγαθόπους από το Πάνορμο, Βασιλείδης από την Κυδωνία, Ζωτικός από την Κνωσό και Ευάρεστος από το Ηράκλειο.
Ο Ιερός Ναός των Αγίων Δέκα στους Άγιους Δέκα
και το μάρμαρο που γονάτισαν για να αποκεφαλιστούν
το οποίο ζυμώθηκε σαν ζυμάρι από τα άγια γόνατά τους.
Το “Αγίασμα των Αγίων Δέκα”
Όμως η περιοχή είναι γνωστή και για το περίφημο “Αγίασμα των Αγίων Δέκα”…
Όπως λέει η ιστορία, στον τόπο που ενταφιάστηκαν οι Άγιοι Δέκα σχηματίστηκε μια μικρή λίμνη από τα νερά της βροχής. Με το πέρασμα των αιώνων όμως αυτό ξεχάστηκε… Ωστόσο, από τα παλιά χρόνια οι χωρικοί ονόμαζαν την περιοχή «Αγία Λίμνη», χωρίς να ξέρουν γιατί. «Είχαν όμως παρατηρήσει», όπως λέει ο παπα-Γιώργης, «πως το νερό της λίμνης, αν και ακάθαρτο, έκανε πολλά θαύματα και θεράπευε πολλές ασθένειες».
Το 1902 ο τότε επίσκοπος Γορτύνης και Αρκαδίας Βασίλειος Μαρκάκης, ακούγοντας τις διηγήσεις των ντόπιων περί της θαυματουργής λίμνης με τις ιαματικές ιδιότητες, προχώρησε στην αποξήρανσή της. Τότε και με μεγάλη έκπληξη αποκαλύφθηκαν οι τάφοι των Αγίων. Έτσι στο σημείο χτίστηκε μια μικρή εκκλησία βυζαντινού ρυθμού εις μνήμη των Αγίων, κάτω από την οποία με λίγα σκαλοπάτια μπορεί κανείς να δει και να προσκυνήσει τους Αγίους Τάφους.
ο Ιερός Ναός της Αγίας Λίμνης.
Ο νεόδμητος αυτός Ιερός Ναός (1915-1917) ιδρύθηκε πάνω στους κατά την παράδοση τάφους των αγίων που είναι ορατοί σε κατακόμβη κάτω από τον νάρθηκα. Οι τάφοι αποκαλύφθηκαν στις αρχές του 20ου αι. μετά την αποξήρανση λίμνης, λόγω των πολλών θαυμάτων που συντελούνταν στον χώρο.
Οι τάφοι των Αγίων Δέκα Μαρτύρων.
Της Μαρίας Αντωνογιαννάκη
http://www.neakriti.gr/
