ΑΠΟ ΤΟ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΜΑΣ
(σελίδες 12- 87 )
ΤΥΠΙΚΟΝ ΗΤΟΙ ΚΑΝΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ
Γεδεών, Μανουήλ,1851-1943, Ο Άθως :Αναμνήσεις – έγγραφα – σημειώσεις /Μανουήλ Ιω. Γεδεών.Εν Κωνσταντινουπόλει :Εκ του Πατριαρχικού Τυπογραφείου,ΑΩΠΕ'(1885).
( σελίδες 245 – 272 )
Κουρίλας Ευλόγιος Λαυριώτης, «Εγκώμιον εις τον όσιον Αθανάσιον τον εν τω Άθω»,
Θεολογία 15 (1937), σ. 128-143.Αθήνα 1937
DE S. ATHANASIO CONF IN MONTE ATHO
Όσιος Αθανάσιος ο εν Άθω και οι συν αυτώ έξι μαθητές του
Μέγας μὲν Ἀντώνιος, ἀρχὴ Πατέρων. Θεῖος δ' Ἀθανάσιος ἔνθεον τέλος.
Κἂν Ἀθανάσιος ὕστερος χρόνοις, Ἀλλ' ὑπερέσχε καὶ παλαιοὺς τοῖς πόνοις.
Eις τους έξ μαθητάς αυτού. Ἀθανασίῳ καὶ μαθητῶν ἑξάδι, Ναοὶ λύονται σωμάτων ναοῦ λύσει.
Πέμπτῃ δ' Ἀθανάσιον ἆγον νόες ἄστυ θεοῖο.
Αναμφισβήτητα ο πραγματικός διοργανωτής των μοναστικών κοινοβίων στον Άθω υπήρξε ο Όσιος Αθανάσιος. Με μελανά χρώματα περιγράφεται στον βίο του ή κατάσταση των ασκητών στο Άγιον Όρος, όταν έφθασε εκεί ο όσιος. Δεν ασχολούνταν οι μοναχοί με την καλλιέργεια της γης, ούτε είχαν αχθοφόρα ζώα αλλά «καλύβας εκ μικρών πηξάμενοι ξύλων και οροφήν αυταίς εκ χόρτων συμφορηθείσαν επισχεδιάσαντες…». Μοναδική τροφή των ασκητών ήταν οι άγριοι καρποί των δέντρων. Ο Αθανάσιος όμως πίστευε ότι μέσα στους διαρκείς κινδύνους από τους Σαρακηνούς πειρατές του Χάνδακα και την ανασφάλεια, που αισθάνονταν oι αναχωρητές στους υποτυπώδεις οικισμούς τους μέσα σε ψαθοκαλύβες, δεν ήταν δυνατό να μεθοδευτεί η σκληρή συστηματική άσκηση των κοινοβίων της Ανατολής, την οποία είχε ο ίδιος διδαχθεί από τον πνευματικό του πατέρα Μιχαήλ Μαλέινο στο όρος του Κυμινά της Βιθυνίας.
Преподобный Афанасий Афонский. Мануил Панселин. Фреска церкви Успения Богородицы в Протате. Афон. Начало XIV в. Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης Τοιχογραφία (Fresco) στίς αρχές τού 14ου αιώνα μ.Χ. στον Ιερό Ναό τής Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Πρωτάτο τών Καρυών τού Αγίου Όρους έργο τού αγιογράφου Μανουήλ Πανσέληνου
Ο ΟΣΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ
ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΟΣ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ
Παύλος Μον. Λαυριώτης
Ο ΟΣΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ γεννήθηκε στην πρωτεύουσα του Πόντου Τραπεζούντα μεταξύ των ετών 927-930. Οι γονείς του ήσαν πλούσιοι και ευγενείς. Το όνομα του ήταν Αβραάμιος. Ο πατέρας καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και η μητέρα από την Κολχίδα του Πόντου. Πριν γεννηθεί, ο πατέρας απέθανε και λίγο μετά τη γέννηση του, και η μητέρα απήλθε από τον παρόντα κόσμο.
Ο μικρός Αβραάμιος, ορφανός και από τους δύο γονείς, τέθηκε υπό την προστασία συγγενής του μοναχής, η οποία ανέλαβε την φροντίδα και την παιδαγωγία αυτού. Όλη δε η ζωή και η συμπεριφορά της μοναχής επέδρασε θετικά και καταλυτικά στην μετέπειτα εξέλιξη του Αβρααμίου.
Ο μικρός Αβραάμιος, παρ’ ότι ήταν παιδί, η ζωή και η συμπεριφορά του δεν έμοιαζε με εκείνες των άλλων συνομιλήκων του. Ο χαρακτήρας του δεν ήταν απρεπής, απρόσεκτος και αγενής. Καταγινόταν με την προσευχή και τις άλλες θρησκευτικές πράξεις. Μετά την κοίμηση της προστάτιδας του μοναχής και αφού έλαβε την εγκύκλια παιδεία, με την βοήθεια ενός αυτοκρατορικού φορολογικού υπαλλήλου που ήλθε στην Τραπεζούντα για την είσπραξη των δημοσίων φόρων, έρχεται στην Κωνσταντινούποληεπί αυτοκράτορος Ρωμανού Α’ Λεκαπηνού (920-944).
Στην Πόλη φοιτά στη Σχολή του Προέδρου των σχολών της Πρωτευούσης, που εκαλείτο Αθανάσιος. Στη σχολή αυτή επιδίδεται με ζήλο και επιμέλεια στην εκμάθηση των γραμμάτων της θύραθεν (κοσμικής) παιδείας. Παράλληλα δεν παρέλειπε τα πνευματικά και θρησκευτικά του καθήκοντα. Στην Κωνσταντινούπολη εγνώρισε τον συγγενή του στρατηγό Ζεφιναζέρ, στο σπίτι του οποίου έκτοτε διέμεινε.
Святой Преподобный Афанасий Афонский.
Фреска Около 1316 года.
церкви Св. Никиты в Чучере близ Скопье
Иконописцы Михаил Астрапа и Евтихий.
Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους περίπου 1316 μ.Χ.
στην Ιερά Μονή τού Αγίου Νικήτα στο Chucher κοντά στα Σκόπια.
Έργο τών αγιογράφων Μιχαήλ Αστραπά και Ευτύχιου.
(Σερβική μεσαιωνική ορθόδοξη μονή βρίσκεται στις πλαγιές των Σκοπίων Μαυροβουνίου , δεκαπέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά των Σκοπίων , ανάμεσα στα χωριά Banjani , Cucer και Gornjani . [1] Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στον Άγιο Μεγάλο Άρχοντα Νικήτα)
Святой Преподобный Афанасий Афонский. Фреска . Около 1320 года. монастыря Грачаница, Косово, Сербия Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους περίπου 1320 μ.Χ. στην Ιερά Μονή Γρατσάνιτσα Κοσσυφοπέδιο. Σερβία
Святой Преподобный Афанасий Афонский. Фреска Около 1350 года. монастыря Высокие Дечаны, Косово, Сербия. Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους περίπου 1350 μ.Χ. στην Ιερά Μονή Βισόκι Ντέτσανι Κοσσυφοπέδιο. Σερβία
ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ο Αβράαμιος κατέστη κάτοχος και διδάσκαλος πάσης φιλοσοφίας και ρητορικής, ώστε η φήμη του να φτάσει μέχρι και τα βασιλικά ανάκτορα.
Ο ενάρετος και σοβαρός βίος του, το πράον του ήθους, το γλυκύ της ομιλίας, ο πλούτος της γνώσεως, το έντιμον και το χρηστόν του χαρακτήρος του τον έκαναν αγαπητόν σε όλους. Εξαιτίας των χαρισμάτων του, οι μαθητές και διδάσκαλοι της Σχολής, «κοινή ψήφω», εζήτησαν από τον αυτοκράτορα να εκλεγεί διδάσκαλος αυτής. Έτσι, με αυτοκρατορική υπόδειξη, τιμάται με το αξίωμα του διδασκάλου.
Прп. Афанасий. Икона. Афон. XIV в. Лавра прп. Афанасия. Άγιος Αθανάσιος Αθωνίτης. Εικόνα τού 14ου αιώνα μ.Χ. στην Ι. Μονή Μεγίστης Λαύρας. Άγιον Όρος
Прп. Афанасий. Икона. Греция. XVI в. Афон (Лавра). Άγιος Αθανάσιος Αθωνίτης. Εικόνα τού 16ου αιώνα μ.Χ. στην Ι. Μονή Μεγίστης Λαύρας. Άγιον Όρος
Ο Αβραάμιος σύντομα απέδειξε τις ικανότητες του. Απέκτησε πολλούς μαθητές και συγχρόνως τη φήμη του σοφού διδασκάλου. Γι’ αυτό, χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των μαθητών ηύξανε. Αλλ’ ο Αβραάμιος ταυτόχρονα ζούσε συνεπή χριστιανική ζωή. Η επιθυμία του ήταν να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο Θεό. Την περίοδο αυτή ο συγγενής του στρατηγός Ζεφιναζέρ αναλαμβάνει την ναυτική διοίκηση στο Αιγαίο και παίρνοντας μαζί του τον Αβραάμιο πραγματοποιεί περιοδεία στο Αρχιπέλαγος. Κατέπλευσαν στη νήσο Λήμνο, απ’ όπου διακρινόταν το Άγιον Όρος, όπου έμελλε αργότερα να ιδρύσει τη Λαύρα. Επανερχόμενος στην Πόλη, συναντάται με τον όσιο Μιχαήλ Μαλεΐνον, ιδρυτή και ηγούμενο της Λαύρας του Κυμινά. Του εξομολογείται την επιθυμία να ασπαστεί τον μοναχικό βίο. Στην Πόλη έγινε και η συνάντηση των Οσίου Μιχαήλ, Νικηφόρου Φωκά, μετέπειτα αυτοκράτορος, και του Αβρααμίου. Έτσι, κρίνεται από τον όσιο Μιχαήλ άξιος να ακολουθήσει βίο πιο ησυχαστικό και ασκητικό, και επιλέγει τόπο ερημικό, όπου επιδίδεται σε νέους πνευματικούς αγώνες. Βλέποντας ο Όσιος Μιχαήλ την μεγάλη πνευματική άσκηση του Αθανασίου, πρόβλεψε (προείδε) την μετέπειτα εξέλιξη του, ότι δηλαδή θα γίνει διάδοχος του στα πνευματικά χαρίσματα.
Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης –
Εικόνα τού16ου αιώνα μ.Χ.
στήν Ιερά Mονή Σίμωνος Πέτρας, Άγιον Όρος
Μιχαήλ Μαλέινος
Τότε συναντήθηκε για πρώτη φορά και με τον ανιψιό του Μιχαήλ, τον στρατηγό των Ανατολικών Νικηφόρο Φώκα. Ο Μιχαήλ Μαλέινος είχε γεννηθεί τo 894 και είχε καρεί μοναχός το 912. Τη Μονή του Κυμινά, στα βουνά της Βιθυνίας, είχε ιδρύσει το 925. Ο Αβραάμιος ακολούθησε τον Μιχαήλ Μαλέινο στο όρος του Κυμινά, όπου και έλαβε το μοναχικό σχήμα με το όνομα Αθανάσιος. Μέσα στα τέσσερα χρόνια της παραμονής του στα βουνά της Βιθυνίας φθάνει στην κορυφή της μοναχικής άσκησης «προς το μέγα της ησυχίας στάδιον» και καταφεύγει τελικά «εν ιδιαζοντί τίνι και ησυχαστικώ τόπω», όχι μακριά από τη Μονή Κυκλησή.
Την εποχή αυτή επισκέπτεται τον θείο του Μιχαήλ ο στρατηγός των Ανατολικών Νικηφόρος Φωκάς, μαζί με τον αδελφό του μάγιστρο Λέοντα, που αργότερα έλαβε τον τίτλο του «κουροπαλάτη». H ομολογία του Μιχαήλ Μαλέινου, σύμφωνα με την οποία έδωσε στον Αθανάσιο «την της χάριτος διαδοχήν», έχει προκαλέσει διαταραχή (ανάμεσα στους μοναχούς, στη σκήτη της μετανοίας του. Ο Αθανάσιος φεύγει για το Όρος, όπου ασκητεύει άγνωστος και μόνος. Εκεί πληροφορείται ότι ο μάγιστρος Λέων έχει λάβει τον τίτλο του «Μαγίστρου των Σχολών της Δύσεως». Φοβάται μήπως αποκαλυφθεί, γι’ αύτο αλλάζει όνομα από Αθανάσιος σε Βαρνάβας και πηγαίνει να κρυφτεί στην περιοχή του Ζυγού, κοντά σε γέροντα ασκητή, προσποιούμενος τον αγράμματο δόκιμο.
Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης
Εικόνα τούθ έτους 1447 μ.Χ.
στήν Ιερά Mονή Aγίου Παύλου, Άγιον Όρος
Νικηφόρος Φωκάς
Ο Νικηφορος Φωκάς, που στο μεταξύ έχει πάρει «την αρχήν απάσης Ανατολής», προσπαθεί να ανακαλύψει τον Αθανάσιο. Υποπτεύεται ότι κρύβεται στον Άθω και γράφει στον «Κριτή του Θέματος της Θεσσαλονίκης». Αυτός, με τη σειρά του, απευθύνεται στον Πρώτο του Αγίου Όρους Στέφανο, ο οποίος, ύστερα από περιπέτειες, ανακαλύπτει τον Αθανάσιο-Βαρνάβα κατά την ετήσια σύναξη στο Πρωτάτο.
Ο μάγιστρος Λέων Φωκάς, μετά τη νίκη του εναντίον των Σκυθών νομάδων (Ούγγρων), το 958/959, πηγαίνει στον Άθω για να συναντήσει τον Αθανάσιο. Οι Αθωνίτες, που έχουν πληροφορηθεί πια για την πνευματική προσωπικότητα του Αθανασίου, αρχίζουν να συγκεντρώνονται γύρω του. Ο Αθανάσιος καταφεύγει στην άκρη του Άθω, στο ακρωτήριο Μελανά. Δεν έχει περάσει ένας χρόνος και φθάνει μήνυμα του στρατηγού Νικηφόρου Φωκά από την Κρήτη, όπου είχε εκστρατεύσει για να καταστρέψει το ορμητήριο των Αγαρηνών πειρατών. Οι Αθωνίτες συμβουλεύουν έντονα τον Αθανάσιο να βοηθήσει τον Νικηφόρο Φωκά και να φροντίσει για την απελευθέρωση τόσων αιχμαλώτων συνασκητών τους. Όταν φθάνει στην Κρήτη ο Αθανάσιος, οι Σαρακηνοί έχουν στο μεταξύ νικηθεί από τον ένδοξο στρατηγό Νικηφόρο Φωκά. Κατά το ετήσιο διάστημα της παραμονής του στο νησί, ο Νικηφόρος επαναλαμβάνει στον Αθανάσιο την επιθυμία του να μονάσει, και το παραχωρεί κάθε διευκόλυνση για να ιδρύσει ένα κατάλληλο προς της μοναχικές του πεποιθήσεις κοινόβιο.
Святой Преподобный Афанасий Афонский.
Икона. Византия, 1363 год. Монастырь Пантократора на
Святой Горе Афон.
Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης
Εικόνα γύρω στά 1360-1380 μ.Χ. –
στήν Ιερά Μονή Παντοκράτορος, Άγιον Όρος
ΣΤΟ ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ
Αλλά τον Αθανάσιο για άλλα είχε προορίσει ο Θεός. Ως εκ τούτου, από το όρος Κυμινά αναχωρεί και έρχεται στο Άγιον Όρος. Εδώ, φθάνοντας, περιοδεύει πολλά σκηνώματα της αθωνικής χερσονήσου και γνωρίζει πολλούς και εναρέτους μοναχούς και ασκητές. Εντυπωσιάζεται από την σκληρή ασκητική ζωή, τον λιτό βίο, τις πολλές στερήσεις. Αρχικά γίνεται υποτακτικός σε ένα απλό γέροντα, χωρίς να αποκαλύψει ποιος ήταν, κοντά στη Μονή Ζυγού.
Δεν εφανέρωσε το πραγματικό του όνομα, αλλά προσποιήθηκε ότι ονομάζεται Βαρνάβας, γιατί ήθελε να είναι απαρατήρητος. Επιθυμία του ήταν να γνωρίσει τους μοναχούς του Όρους και να ακολουθήσει ένα υψηλότερο στάδιο μοναχικού βίου, του ερημίτη. Όπως ο ίδιος αναφέρει στο Τυπικό του, την περίοδο αυτή οι αρχές του Άθω δεν επέτρεπαν σε κανένα μοναχό να ζήσει ως ερημίτης, εάν δεν είχε παραμείνει στο Όρος δύο ή τρία χρόνια. Με τον τρόπο αυτό υπήρχε ένας έλεγχος δι’ όσους ήθελαν να γίνουν ερημίτες.
Прп. Афанасий.
Фреска. 1547 г. Αфон (Дионисиат).
Тзортзи (Зорзис) Фука.
¨Αγιος Αθανάσιος Αθωνίτης
Τοιχογραφία (Fresco) τού έτους 1547 μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Διονυσίου Άγιον Όρος
Ο Αθανάσιος, έπρεπε, για να μην αποκαλύψει τον εαυτό του να υποταχθεί σε κάποιο αναχωρητή. Έτσι έκρυβε τις γνώσεις του και τις πνευματικές του ικανότητες από σεβασμό στον γέροντά του, που -ήταν αμόρφωτος.
Υποτάσσεται, λοιπόν, σε σχεδόν αμόρφωτο γέροντα, παρά του οποίου, εκτός της μοναχικής ασκήσεως, «διδάσκεται τα ιερά γράμματα».
Ενώ λοιπόν ο Αθανάσιος δοκιμαζόταν στον Άθω ως υποψήφιος ασκητής, ο δομέστικος των Σχολών της Ανατολής, Νικηφόρος Φωκάς, τον αναζητούσε. Βέβαιον είναι ότι έκανε έρευνες σε διάφορα μοναστικά κέντρα της Μ. Ασίας χωρίς αποτέλεσμα.Τέλος θυμήθηκε, λέει ο βιογράφος του, ότι ο Αθανάσιος του είχε μιλήσειγια πιθανή αναχώρηση και των δύο στο Άγιον Όρος.Γράφει λοιπόν στον κριτή-έπαρχο της Θεσσαλονίκης και του ζητά να μεταβεί στον Άθω προς αναζήτηση του Αθανασίου, περιγράφοντας τα προσωπικά χαρακτηριστικά του.
Ο κριτής μεταβαίνει στο Όρος, συναντάται με τον Πρώτο του Όρους Στέφανο (958-962) και διαβιβάζει το αίτημα. Ο Πρώτος υπόσχεται να προβεί στην ανεύρεση του, ενώ επλησίαζαν τα Χριστούγεννα και η σύναξη των γερόντων του Όρους γινόταν τρεις φορές το χρόνο: Τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και στις 15 Αυγούστου, εορτή της κοιμήσεως της Παναγίας. Στις συνάξεις, υπό την προεδρία του Πρώτου, συμμετείχαν οι πατέρες οι οποίοι ασκούνταν στην περιοχή της Λαύρας των Καρυών.
Τοιχογραφία νάρθηκος Καθολικού Ι.Μονής Χιλανδαρίου του 1804 μ.Χ.
Κατά τα Χριστούγεννα λοιπόν του έτους εκείνου, έγινε από τον Πρώτο Στέφανο8η αναγνώριση του Αθανασίου. Όλοι οι Αθωνίτες ξέρουν πλέον ότι ο Βαρνάβας είναι ένας μορφωμένος μοναχός, αλλά δεν γνωρίζουν ποιος είναι στην πραγματικότητα, γιατί ζήτησε από τον Πρώτο να κρατήσει το μυστικό του, διαφορετικά θα έφευγε από τον Άθω.Ο Πρώτος του παραχωρεί ένα αναχωρητικό κελλί κοντά στις Καρυές. Ο Αθανάσιος εγκαθίσταται εκεί με ένα μαθητή, ονόματι Λουκίτζη και ασκεί το επάγγελμα του καλλιγράφου. Εκεί ο Αθανάσιος παρέμεινε μέχρι το 959.
Περί το έτος 960 έρχεται στο Όρος ο αδελφός του Νικηφόρου και δομέστικος των Σχολών της Δύσεως Λέων Φωκάς, μετά την νίκη του κατά των Σκυθών, για να ευχαριστήσει από ευγνωμοσύνη τον Θεό. Επιθυμούσε βέβαια να συναντήσει *τον Αθανάσιο, όπερ και έγινε. Τότε λοιπόν όλοι πληροφορούνται ποιος ήταν πραγματικά ο Βαρνάβας και ποιες οι σχέσεις του με την περιφανή οικογένεια Φωκά. Το ασκητικό περιβάλλον, η όλη προσωπικότητα και η σχέση του με την ένδοξη οικογένεια της αυτοκρατορίας, προκάλεσαν αίσθηση στους Αθωνίτες και πολλοί παρεκινήθησαν να προσέλθουν κοντά του.
Ο Αθανάσιος θέλοντας να αποφύγει την προσέλευση και σύγχυση, έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο, που είχε, όταν αφίχθει στο Όρος: να αποσυρθεί στα ενδότερα του Όρους, στην ησυχία.Έτσι, με την ευλογία του Πρώτου και της Συνάξεως, αφού έμεινε δυο χρόνια στις Καρυές, έλαβε ένα τόπο εξαιρετικά απρόσιτο και ερημικό, που λεγόταν Μελανά, στη θέση όπου έκτισε τη Λαύρα.Εκεί έστησε την ασκητική του καλύβη, σαν άλλο αρετής εργαστήριον, και επιδόθηκε σε νέους πνευματικούς αγώνες αφοσιωμένος στις κατά Θεόν μελέτες και θείες θεωρίες.
ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
Την ίδια περίοδο ο Νικηφόρος Φωκάς διηύθυνε την εκστρατεία του Βυζαντινού στρατού, περί το 960, για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες. Οι συγκρούσεις ήταν σκληρές και αμφίρροπες. Η βυζαντινή στρατιά υπέφερε από το κρύο και την έλλειψη τροφών, σε αντίθεση με τον στρατό των Αράβων.
Επιθυμώντας να αναπτερώσει το ηθικό των στρατιωτών, ο Φωκάς υπενθύμιζε ότι σκοπός της εκστρατείας ήταν η απελευθέρωση εδαφών και πληθυσμού χριστιανικού. Άλλωστε, οι Άραβες ή Σαρακηνοί, έχοντες ως ορμητήριο την Κρήτη, έκαναν επιδρομές σε όλο το Αιγαίο, ακόμα και το Άγιον Όρος, από το οποίο πέραν των λαφύρων, είχαν αιχμαλωτίσει και μοναχούς.
Στην προσπάθειά του να ενισχύσει το ηθικό του στρατού, απεφάσισε να αποστείλει γράμματα σε μοναστήρια της Μ. Ασίας και στο Άγιον Όρος, ζητώντας να στείλουν μερικούς μοναχούς κοντά στο στρατό. Μεταξύ των μοναχών, έγραψε και στον Αθανάσιο και στον Πρώτο του Όρους. Οι Αθωνίτες απάντησαν θετικά. Με την ευλογία του Πρώτου και των γερόντων του Όρους, αποφασίζει να μεταβεί στην Κρήτη ο Αθανάσιος συνοδευόμενος από ένα μοναχό, το Θεόδοτο.
Η συνάντηση των δύο αντρών ήταν συγκινητική. Ο Αθανάσιος έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές από τον πνευματικό του φίλο Νικηφόρο Φωκά. Η αποστολή και παραμονή του Αθανασίου στην Κρήτη στέφθηκε με πλήρη επιτυχία. Επέτυχε να βοηθήσει στην εκδίωξη των Αράβων από την Κρήτη, την απελευθέρωση όσων Αθωνιτών είχαν συλληφθεί και διασωθεί, και την επανασύνδεση του φιλικού του δεσμού με τον στρατηγό Νικηφόρο Φωκά.
Εκεί καταστρώθηκε η ιδέα της ιδρύσεως ενός μοναστηριού στον Άθω, υπό την ηγουμενία του Αθανασίου, στο οποίο θα εμόναζε και ο Φωκάς. Για τον σκοπό αυτό ο Φωκάς πρότεινε στον Αθανάσιο να του διαθέσει τα χρήματα που θα απαιτούνταν για την ανέγερση της Μονής. Αφού οι δύο άνδρες έμειναν σύμφωνοι περί της Μονής και τα σχετικά με αυτήν, ο μεν Αθανάσιος ανεχώρησε για τον Άθωνα, ο δε Φωκάς επέστρεψε στη Βασιλεύουσα. Επιστρέφοντας ο Αθανάσιος στο Όρος, εσκέπτετο να αρχίσει την ίδρυση της Λαύρας. Στο μεταξύ ο Νικηφόρος Φωκάς αποστέλλει στον Άθω τον έμπιστο του μοναχό Μεθόδιο, με επιστολή και τα αναγκαία χρήματα για την έναρξη των εργασιών. Ο Μεθόδιος παρέμεινε στο κελλί του Αθανασίου έξι μήνες και δεν ανεχώρησε παρά αφού έπεισε τον Αθανάσιο να αρχίσει την κατασκευή της Λαύρας και αφού είχαν αρχίσει οι οικοδομικές εργασίες.
Πράγματι ο Αθανάσιος άρχισε με την ανέγερση του ησυχαστηρίου, όπου θα εμόναζε ο Νικηφόρος και ναό επ’ ονόματι του Τιμίου Προδρόμου10. Στη συνέχεια προχώρησε στην ανέγερση του καθολικού και άλλων κτισμάτων. Ενώ λοιπόν προχωρούσαν οι εργασίες ανεγέρσεως του καθολικού και των κελλίων, έφθασε η είδηση της ανόδου τουΝικηφόρου στον αυτοκρατορικό θρόνο. Η είδηση αυτή επίκρανε τον Αθανάσιο, ο οποίος ανέλαβε την ανοικοδόμηση της Λαύρας μετά από επίμονες παρακλήσεις του Νικηφόρου και την υπόσχεση του να ακολουθήσει το μοναχικό βίο.
Γι’ αυτό απεφάσισε να εγκαταλείψει την ηγουμενία της Λαύρας και να φύγει από το Όρος.
ΑΦΙΞΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Φεύγει λοιπόν και αποβιβάζεται στην Άβυδο της Μικράς Ασίας. Φθάνοντας εκεί, έστειλε πίσω στον Άθωνα το πλοίο της Λαύρας με τους περισσότερους εκ των συνοδών του. Ένα μοναχό αποστέλλει στη Βασιλεύουσα με σκοπό να επιδώσει στον αυτοκράτορα επιστολή και ο ίδιος με τρεις εμπίστους μοναχούς επιβιβάζεται σε πλοίο με προορισμό την Κύπρο. Με το γράμμα στον αυτοκράτορα τον πληροφορεί ότι παραιτείται από την ηγουμενία, αλλά συγχρόνως του υποδεικνύει το μοναχό Ευθύμιο, να αναλάβει το αξίωμα.
Φθάνοντας στην Κύπρο, διαμένει στη Μονή των Ιερέων και αποστέλλει τον μοναχό Θεόδοτο στη Λαύρα, με αποστολή να παρακολουθεί την εξέλιξη των υποθέσεων της Μονής. Μόλις η πορεία των πραγμάτων της Μονής πήρε αρνητική τροπή, ο Θεόδοτος επιστρέφει στην Κύπρο και ενημερώνει τον Αθανάσιο για την κατάσταση. Ο αυτοκράτωρ, διαβάζοντας την επιστολή του Αθανασίου, λυπείται, καθιστά τον μοναχό Ευθύμιο ηγούμενο της Λαύρας και πάραυτα, αποστέλλει γράμματα προς αναζήτηση του Αθανασίου, ο οποίος κρυβόταν στη Μονή των Ιερέων.
Τα γράμματα έφθασαν και στον ηγούμενο της Μονής των Ιερέων, ο οποίος εκάλεσε τον Αθανάσιο και τον συνοδό του μοναχό Αντώνιο προς εξακρίβωση. Ο Αθανάσιος απέφυγε να αποκαλύψει τον εαυτό του. Αναχωρεί με τον Αντώνιο και φθάνει στην πόλη Αττάλεια της Μ. Ασίας, όπου φθάνει επίσης και ο μοναχός Θεόδοτος, ο οποίος πληροφορεί τον Αθανάσιο για την θλιβερή κατάσταση της Λαύρας. Έτσι χωρίς χρονοτριβή, αποφασίζει να επιστρέψει στη Μονή. Η επάνοδος του στη Λαύρα έδωσε χαρά και ικανοποίηση στους πατέρες, οι οποίοι δοκιμάσθηκαν αρκετά κατά το διάστημα της απουσίας του, κατά την οποία διακινδύνεψε και η ίδια η ύπαρξη της Μονής.
Менологий 2 – 5 июля
Византия. Греция; XIV в.; памятник:
Византийский менологий (Byzantine illumination Menologion); 10 x 13 см.;
местонахождение: Англия. Оксфорд. Бодлеанская Библиотека
(Bodleian Library)
Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης
Μηνολόγιο 2 – 5, Ιουλίου.
Βυζαντινή Μηνολόγιο τού 14ου αιώνα μ.Χ.
Τώρα ευρίσκεται στην Αγγλία. Οξφόρδη.
Bodleian Βιβλιοθήκη (Bodleian Library)
ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ
Αφού ετακτοποίησε καλώς όλα τα πράγματα της Λαύρας, απεφάσισε να μεταβεί στη Βασιλεύουσα προς συνάντηση του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά. Η συνάντηση των δύο ανδρών υπήρξε συγκινητική, και ακόμη περισσότερο, σημαντική και χρήσιμη. Δεν έγινε απλώς η διάλυση των παρεξηγήσεων αλλά υπήρξε σταθμός, όχι μόνον για την ιστορία της Λαύρας, αλλά και του Αγίου Όρους.
Ο Αθανάσιος εγνώριζε πολύ καλά ότι ο Νικηφόρος Φωκάς από τη θέση την οποία πλέον κατείχε θα βοηθούσε αποτελεσματικά τη Λαύρα. Πράγματι, ο αυτοκράτωρ εξέδωσε, χάρη του Αθανασίου, υπέρ της Λαύρας τρία χρυσόβουλλα, τα οποία εκτός από τη θεσμική τους διάσταση, παραχωρούσαν στην νεόδμητη Λαύρα σημαντικές δωρεές. Στο χρυσόβουλλο του, το οποίο είχε χαρακτήρα Τυπικού για τη Λαύρα, ο Φωκάς περιέχει μία ρήτρα μεγάλης σημασίας: κανείς δεν είχε το δικαίωμα να επεμβαίνει στη Λαύρα εκτός από τον αυτοκράτορα. Η Λαύρα η οποία από ιδιωτική κατέστη βασιλική αυτοκρατορική, με την ανάρρηση του Φωκά στον αυτοκρατορικό θρόνο καθιερούται ελευθέρα και αυτοδέσποτος από κάθε κοσμική ή εκκλησιαστική αρχή.
реподобные Афанасий Афонский, Варлаам, Иоасаф. Икона (таблетка).
Новгород. Конец XV в. 24 х 19. Из Софийского собора. Новгородский музей.
Άγ. Αθανάσιος Αθωνίτης,, Βαρλαάμ, Ιωάσαφ. Εικόνα τού τέλους τού 15ου αιώνα μ.Χ.
από τον Καθεδρικό Ναό τής Αγίας Σοφίας. Νόβγκοροντ στο Μουσείο Νόβγκοροντ. Ρωσία
Ο Νικηφόρος, κτίτωρ της Μονής, έχει την κυριότητά της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του, και μετά το θάνατο του περιέρχεται στο Αθανάσιο, ο οποίος είναι ισόβιος ηγούμενος. Ο Φωκάς με το χρυσόβουλλο τουαπαγορεύει την παραχώρηση της Λαύρας σε πρόσωπο ξένο προς αυτήν, κοσμικό ή εκκλησιαστικό ή σε άλλη Μονή. Παράλληλα χορηγεί στη Λαύρα χρηματικές παροχές σε ετήσια βάση, αναγκαίες για τη συντήρηση της. Έτσι, η Λαύρα καθίσταται αυτοκρατορικό μοναστήρι, με κοινοβιακό χαρακτήρα, με πλούτο και ευμάρεια.
Την ίδια περίοδο, λόγω της φήμης του Αθανασίου και της εντυπωσιακής εξελίξεως της Λαύρας, μοναχοί από πολλές περιοχές προσέρχονται να υποταχθούν. Μεταξύ αυτών έρχονται από τη Ρώμη, Καλαβρία, Ιταλία, Ιβηρία, Αρμενία κ.λ.π. Όλοι αυτοί βρίσκουν καταφύγιο τη Λαύρα, η οποία την περίοδο αυτή (964 972) ήταν το μόνο σημαντικό μοναστικό ίδρυμα, εκτός του Πρωτάτου, στον Άθω.
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΣΣΑ
Η εικόνα αυτή ζωγραφίστηκε σε ανάμνηση των λόγων της Θεοτόκου προς τον ιδρυτή της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, ότι αυτή θα είναι εκείνη που θα μεριμνά στο εξής για την υλική συντήρηση της μονής και να μην ονομάζεται άλλος “οικονόμος” στη Λαύρα, γιατί αυτή θα είναι η “Οικονόμισσα” σ’ αυτήν. Πράγματι μέχρι σήμερα ο μοναχός που είναι επιφορτισμένος με το ανάλογο διακόνημα στην Λαύρα δεν ονομάζεται “οικονόμος”, αλλά “παραοικονόμος”, δηλαδή βοηθός οικονόμου. Η εικόνα, που παριστάνει συνολικά 14 πρόσωπα που έχουν σχέση με τη μονή και την ίδρυσή της, βρίσκεται στην Λιτή αριστερά της κεντρικής εισόδου προς το καθολικό μέσα σε ξύλινο προσκυνητάρι.
Σύμφωνα με το μύθο, κατά τη διάρκεια της κατασκευής στο Χ αιώνα αγίου Αθανασίου Λαύρας , πολλοί συνέρρεαν για να του μοναχούς , που πήρε για τον εαυτό του και με τους οποίους εργάστηκε στην υπακοή. Μόλις στο μοναστήρι υπήρχε μια αποτυχία των καλλιεργειών και την πείνα , και οι αδελφοί του Αγίου Αθανασίου, σε θέση να αντέξει την πείνα, ένα έσπασε, γι ‘αυτό ήταν η μόνη πεινασμένοι Αγίου Αθανασίου.
Δεν ήταν ισχυρή και περήφανη Αθανασίου στο πνεύμα της υπομονής, αλλά η πείνα υπερνίκησε του. Η σκληρότητα του πνεύματός του, και ο ίδιος δίστασε, όπως και οι άλλοι, αποφάσισε να φύγει από το μοναστήρι και να πάει σε άλλο τόπο. Ένα πρωί στην Αγίου Αθανασίου αμυδρό διάθεση θλιμμένα περπάτησε κατά μήκος του δρόμου προς Καρς . Μετά από δύο ώρες, ήταν κουρασμένος και μόλις κάθισε να ξεκουραστεί, όπως το εμπρός χτύπησε μια γυναίκα με τα πόδια κάτω από ένα μπλε αέρα κουβέρτα.
Αθανασίου, δυσπιστία, διέσχισε τον εαυτό του και σκέφτηκα, «Πού θα η γυναίκα εδώ; Μετά από όλα, είναι μια γυναίκα που εδώ δεν είναι δυνατόν, «και αναρωτιούνται, πήγε να συναντήσει τη γυναίκα. Εκείνη τον ρώτησε:
– Πού θα πας, γέρο;
– Ποιος είσαι εσύ; Και ήρθα εδώ; Και τι ξέρεις πού θα πάω; Βλέπετε, είμαι η τοπική μοναχός. Γιατί είναι πιο; – απάντησε Αγίου Αθανασίου.
– Αν είστε ένας μοναχός, – η γυναίκα είπε – θα πρέπει με διαφορετικό τρόπο από ό, τι οι απλοί άνθρωποι, να απαντήσει, να είναι απλή, εκμυστηρεύσεις και ταπεινός. Θέλω να ξέρω πού πηγαίνεις, ξέρω τη θλίψη σας, και ό, τι γίνεται με σας, μπορώ να σας βοηθήσω. Αλλά πρώτα θα ήθελα να ακούσω από τον εαυτό σας – πού είσαι;
Έκπληκτος ομιλίες άγνωστη γυναίκα, Αθανασίου της μίλησε για τους λόγους που τον οδήγησαν να εγκαταλείψει το μοναστήρι.
– Και αυτό είναι κάτι που δεν έχουν παραδοθεί; – απάντησε ο ξένος. – Για λόγους καθημερινό ψωμί τους έχετε ρίξει κατοικία του, η οποία πρέπει να είναι λαμπρή σε όλες τις γενιές; Είτε πρόκειται για το πνεύμα του μοναχισμού; Πού είναι η πίστη σας; Η πύλη, και θα σας βοηθήσει, θα πρέπει να χορηγείται σε αφθονία σε σας, απλά δεν αφήνουν απομόνωση τους, δοξάζεται και θα λάβει την πρώτη θέση μεταξύ όλων των μοναστηριών έχουν προκύψει εδώ.
– Ποιος είσαι εσύ; – ρώτησε Αθανασίου.
– Ο ένας του οποίου το όνομα θα αφιερώσετε διαμονής σας, ο οποίος αναθέτει την τύχη της και τη σωτηρία σας. Είμαι η Μητέρα του Κυρίου σου, – απάντησε ο ξένος.
Αγίου Αθανασίου δύσπιστος και επισφαλείς κοίταξε και είπε:
– Φοβάμαι να πιστεύετε ότι, επειδή ο εχθρός μεταμορφώνεται σε άγγελο φωτός. Πώς να με πείσει για το δίκαιο των λόγων σου;
– Θα δείτε αυτήν την πέτρα; – Ο ξένος απάντησε, – τον χτύπησε με το ραβδί , και στη συνέχεια να μάθετε ποιος μιλάει μαζί σας. Ξέρω μόνο ότι από εκείνη τη στιγμή θα παραμείνουν πάντα domostroitelnitseyu (Ekonomissoyu) δάφνες σας. “
Αθανασίου χτύπησε το ραβδί του στο εν λόγω πέτρα. Πέτρα έσπασε και έτρεξε έξω από το κρακ των θορυβωδών κλειδί νερού του. Χτυπημένος από το θαύμα, ο Αθανάσιος γύρισε για να ρίξει στα πόδια της Παναγίας, αλλά δεν ήταν εκεί. Από τότε, το κλειδί είναι ακόμα υγιεινό και αφθονία ρέει σε δύο ώρες απόσταση προς τα κάτω από Laura, κοντά στη θάλασσα [1] .
Αγίου Αθανασίου επέστρεψε στο μοναστήρι και διαπίστωσε ότι όλα τα αποθήκευσης μέχρι την κορυφή γεμάτη με όλα όσα χρειάζεστε. Από τότε, η Λόρα, κατ ‘εντολή της Βασίλισσας του Ουρανού, δεν υπάρχει θέση για να σώσει, και υπάρχει μόνο η θέση του βοηθού Ekonomissy, η Διευθύντρια του μοναστηριού θεωρείται ότι είναι η Μητέρα του Θεού τον εαυτό της. Σύντομα η μονή γράφτηκε και το εικονίδιο ίδια [2] [3] .
Στο χώρο της εμφάνισης της Παναγίας του Αγίου Αθανασίου, στο δρόμο για το μοναστήρι Kareyskomu στήθηκε προς τιμήν της μια μικρή εκκλησία στο όνομα της Ζωοδόχου πηγής. Σε αυτή την εκκλησία υπάρχει ένα εικονίδιο που απεικονίζει ένα θαύμα. Θα διοργανώνονται επίσης μια ανοιχτή γκαλερί για να χαλαρώσετε θαυμαστές και λάτρεις του. Πηγή τώρα άφθονα ρέοντα, παγώνουν τη δίψα των προσκυνητών και των πιστών δίνει την επούλωση [3] .
Εικόνα του Παναγίας «Οικονόμισσας» με βάση το πρωτότυπο που βρίσκεται στο Άγιον Όρος. Η Παναγία είναι ένθρονη και δεξιά και αριστερά της έχει τους Αγίους Αθανάσιο τον Αθωνίτη και Μιχαήλ επίσκοπο Συνάδων.
Экономисса с прпп. Афанасием Афонским и Михаилом Синаитом, житием прп. Афанасия.
Икона. Афон (?). XVIII в. 50.3 х 41.5. Частичные поновления
по всей поверхности и русские надписи XIX в. ЦМиАР. Москва.
Παναγία η Οικονόμισσα που δεξιά και αριστερά της έχει τους Αγίους Αθανάσιο τον Αθωνίτη και Μιχαήλ επίσκοπο Συνάδων. και με την ζωή του Οσίου Αθανασίου. Εικόνα τού 18ου XVIII αιώνα μ.Χ.. στο Κεντρικό Μουσείο τού Αρχαίου Ρωσικού Πολιτισμού και Τέχνης το όνομά του από Andreya Rublova –
το μόνο κρατικό εξειδικευμένο Μουσείο τής ρωσικής θρησκεΤο μουσείο βρίσκεται μέσα στα τείχη τής διάσημης Ανδρόνικος Μοναστήρι (ΣΠΑΣΩ-Ανδρόνικου, του Αγίου Ανδρονίκου Ανδρόνικος Άγιο Πρόσωπο του Σωτήρα μας) – ένα παλιό μοναστήρι στην αριστερή όχθη του ποταμού Yauza , κοντά σε ένα από τα βουνό Poklonnaya. Ιδρύθηκε το 1357 , ο Μητροπολίτης Αλέξιος ως μητροπολιτικό μοναστήρι, το όνομά του από τον πρώτο ηγούμενο – Ανδρόνικος , μαθητής Sergiya Radonezhskogo . Επί του παρόντος, το μοναστήρι βρίσκεται εντός των ορίων της Μόσχας στην περιοχή Andronievskaya , όπου ο μεγάλος αγιογράφος Αντρέι Ρουμπλιώφ ζωγράφισε τον καθεδρικό ναό του Σωτήρα – το παλαιότερο ναό στη Μόσχα σήμερα. Το μουσείο διαθέτει μια πλούσια συλλογή εικονίδιο ζωγραφικής XII – αρχές του ΧΧ αιώνα.υτικής τέχνης του Μεσαίωνα και Σύγχρονης Εποχής .
Αυτή η πρωτόγνωρη άνοδος της Λαύρας δημιούργησε ορισμένες αντιδράσεις από πολλούς Αθωνίτες ασκητές, ερημίτες και ηγουμένους μονυδρίων. Η βασική διαμαρτυρία επικεντρώνονταν στο ότι με τη μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, τις άφθονες χρηματικές δωρεές κ.λπ. αλλοιώνονταν η μοναχική παράδοση του Όρους και ο χαρακτήρας του αγιορείτικου ασκητικού πνεύματος, όπως τότε υπήρχε στον Άθω.
Η δολοφονία του Νικηφόρου Φωκά, δημιούργησε μία νέα εποχή και τροπή στα αγιορείτικα πράγματα. Όσοι αντιδρούσαν ή διαφωνούσαν με τον Αθανάσιο, θεώρησαν κατάλληλη την ευκαιρία να ανακόψουν την πορεία του. Έτσι, έστειλαν αντιπροσωπεία στο νέο αυτοκράτορα στον οποίο διετύπωσαν τις αιτιάσεις τους.
ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΖΙΜΙΣΚΗ
Ο νέος αυτοκράτωρ Ιωάννης Τζιμισκής (969-976) προσκάλεσε τον Αθανάσιο στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη συνάντηση ο αυτοκράτωρ, παρ’ ότι εγνώριζε το στενό δεσμό του Αθανασίου με το δολοφονηθέντα αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά (963-969), όχι μόνον δεν έδειξε αντιπάθεια ή εχθρότητα προς τον Αθανάσιο, όπως ανέμεναν οι αντιφρονούντες, άλλά έδειξε φιλική στάση και πραγματοποίησε όλα του τα αιτήματα. Η στάση αυτή άμβλυνε τις αντιθέσεις και οδήγησε στη συμφιλίωση των δύο πλευρών. Αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων ήταν να αποσταλεί στον Άθω ο ηγούμενος της Μονής Στουδίου Ευθύμιος, προκειμένουνα λυθεί οριστικά το αγιορειτικό ζήτημα. Με την ευκαιρία εκείνης της συναντήσεως ο Ιωάννης Τζιμισκής εξέδωσε χρυσόβουλλο υπέρ της Λαύρας, και επικύρωσε όλες τις διατάξεις του χρυσοβούλλου του προκατόχου του.
Ο ηγούμενος της Μονής Στουδίου Ευθύμιος ήλθε στον Αθανάσιο. Μετά από πολλές διαβουλεύσεις μεταξύ των αγιορειτών συνετάγη ένα κείμενο, που ενέκριναν όλοι οι ηγούμενοι και το υπέγραψεν ο Πρώτος, 57 ηγούμενοι του Άθω και άλλοι πρόκριτοι αγιορείτες. Το κείμενο αυτό, γνωστό ως Τυπικό του Τζιμισκή, φέρει επίσης και την ονομασία «Τράγος» γιατί είχε γραφεί «επί αιγείου(κατσικίσιου) δέρματος» (περγαμηνή). Ο «Τράγος», από της καθιερώσεώς του φυλάσσεται στο Σκευοφυλάκιο του Πρωτάτου και της Ι. Κοινότητος.
Μετά την κύρωση και εφαρμογή του Τυπικού του Τσιμιζκή, ο Αθανάσιος απερίσπαστος ασχολήθηκε με την διοίκηση της Λαύρας και τα πνευματικά του καθήκοντα. Ιδιαίτερα εμερίμνησε για την διοικητική οργάνωση της Μονής, την ορθή διαχείριση των οικονομικών, την λειτουργική ευταξία και διάφορα άλλα προσωπικά θέματα της καθημερινής ζωής και γενικότερα.
Ο βαρύς επιστήθιος ηγουμενικός σταυρός του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτου, του θεμελιωτή του μοναχισμού
στο Άγιο Όρος. Αντί για αλυσίδα έχει μια κυκλοτερή λάμα σιδήρου, ενώ ζυγίζει περίπου 2,7 κιλά.
Τον βαρύ επιστήθιο Σταυρό του Αγίου Αθανασίου, που αντί για αλυσίδα έχει μια κυκλοτερή λάμα σιδήρου, φορά ο Χρυσόστομος Λαυριώτης, σήμερα Επίσκοπος Ροδοστόλου
Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο Γράμματα και Άρματα στον Άθωνα του Επισκόπου Ροδοστόλου κ. Χρυσοστόμου
Τον Σταυρό του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου φόρεσε στο λαιμό του ο Πατριάρχης Ρωσίας κ. Κύριλλος κατά την προσκυνηματικη επίσκεψη του στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας τον Ιούνιο του 2013.
ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Ο Αθανάσιος, συνέταξε το Τυπικότου, το οποίο διακρίνεται σε τρία μέρη: Το Τυπικό, το οποίο αναφέρεται σε θέματα διοικητικά, όπως η εκλογή ηγουμένου, τα καθήκοντα, οι εξουσίες, οι υποχρεώσεις, η διαδοχή, τα καθήκοντα των προκρίτων αδελφών κ.α. Η Διατύπωση, που αποτελεί σύντομο κείμενο αναφερόμενο κυρίως στον τρόπο εκλογής του ηγουμένου, τον διορισμό επιτρόπων κ.α. καιΗ Υποτύπωση, ένα είδος λειτουργικού τυπικού. Αναφέρεται δηλαδή στην τέλεση των Ι. Ακολουθιών όλου του εκκλησιαστικού έτους. Ο Αθανάσιος, ανεγνωρίσθη και καθιερώθη ως ο αναμορφωτής αρχηγέτης και πατριάρχης του αθωνικού μοναχισμού. Η συμβολή του στην καθιέρωση και αναγνώριση του μοναχικού καθεστώτος της αθωνικής πολιτείας υπήρξε καταλυτική και πανθομολογούμενη.
Έζησε βίον, πέραν των διοικητικών του ικανοτήτων, οσιακόν. Η αρετή τουανεγνωρίσθη από πολλούς. Διεκρίνετο για την σοφία, την ευγένεια, την πραότητα, το φιλάνθρωπον προς όλους, την φιλοξενία, την ασκητικότητα.
Υπήρξε κατά τον βιογράφο του: «Αρχή πάντων και τέλος … πάσι τύπος και νόμος ην … πολύτροπος και πολυειδής την κυβέρνησιν … Χριστόν τον εαυτού ποιμένα μιμούμενος». Ο Αθανάσιος εκοιμήθη περί το 1000 μ.Χ. Πάνδημος υπήρξε η εκφορά του ιερού σκηνώματος του, οπού παρέστη η του «Όρους Γερουσία». Ανεγνωρίσθη Όσιος και η μνήμη του εορτάζεται την 5ηνΙουλίου.
ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Εκείνο όμως το οποίο ιδιαίτερα χαρακτήριζε τον Όσιον Αθανάσιο, δεν ήταν τόσο η ίδρυση της Λαύρας, η συμβολή του στην διαμόρφωση του αγιορείτικου καθεστώτος, οι σχέσεις του με τους αυτοκράτορες της εποχής του, αλλά η πνευματική συγκρότηση της προσωπικότητάς του. Ο Όσιος υπήρξε κατ’ εξοχήν ένας γνήσιος μοναχός, ένας αυθεντικός ασκητής. Κέντρο της ζωής του ήταν η πνευματική του κατάρτιση, η κατάκτηση των δωρεών της χάριτος του Θεού. Η προσωπικότης του συγκρίνεται με τις μεγάλες προσωπικότητες του μοναχισμού της Ορθόδοξης Ανατολής, όπως του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, του Θεόδωρου του Στουδίτου κ.α Εβίωσε το Ευαγγέλιο στην αυθεντική του διασταση, κατεκτησε την αρετή και αξιώθηκε θείων χαρισμάτων και δωρεών και όπως σημειώνει ο εγκωμιαστής του «τοις αγγέλοις εφάμιλλος ώφθη»15. Αξιώθηκε του χαρίσματος του θαυματουργείν. Ο βιογράφος του αναφέρει μερικά από τα θαύματα τα οποία εν ζωή και μετά θάνατον εποίησε.
Μεταξύ αυτών αναφέρουμε:
Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Η παράδοσις της Μονής διασώζει το εξής θαυμαστό περιστατικό.
Ο μοναχός Αθανάσιος, ο αποθηκάριος, στην αρχή της μοναχικής του ζωής, ευρισκόμενος κάποτε στον Μυλοπόταμο, έπαθε υδρωπικία. Βλέποντας την κατάσταση του, ο Όσιος του υπέδειξε να μεταβεί στη Λαύρα για να θεραπευθεί από τον ιατρό της Μονής. Όταν έφθασε εκεί, οι ιατροί που τον εξέτασαν δεν πίστευαν ότι θα θεραπευθεί. Τότε ο Πατήρ τον λυπήθηκε,για την κατάσταση του και, αφού άγγιξε με το χέρι του την κοιλιά, είπε «Ύπαγε τέκνον, της χάριτος του Θεού. ουδέν κακόν έχεις». Αμέσως με τον λόγο ο μοναχός έγινε υγιής.
Ο Τάφος του Οσίου Αθανασίου στο περεκκλήσιο των Αγ. Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας.
Ο μακαριστός Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος προσκυνών τον τάφο του Αγίου
από την προσκυνηματική επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου τον Οκτώβριο του 2011.
Ο Τάφος του Οσίου Αθανασίου στο πaρεκκλήσιο των Αγ. Τεσσαράκοντα Μαρτύρων. τής Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας. (πηγή yiorgosthalassiw.blogspot.com)
απο την προσκυνηματικη επίσκεψη του Πατριάρχη Μόσχας κ.κ. Κυρίλλου τον Ιούνιο του 2013
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΙΛΒΕΣΤΡΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΟΜΙΔΗ ΤΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ
Αναφέρεται επίσης ότι:«Κατά την ζώσαν και αδιάκοπον παράδοσιν της Μονής λέγεται ότι, ζων ο Όσιος, είχεν αφήσει εντολήν περί μη εκταφής του, η οποία και ετηρέτο επί αιώνες. Αλλά, κατά την παράδοσιν επίσης, ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Σίλβεστρος, ότε το 1575 μετέτρεψε την Μονή από ιδιορρύθμου εις κοινόβιον, ηθέλησεν εξ ευλάβειας ν’ ανοίξει τον τάφον. Αφού λοιπόν έπεισε τους Πατέρας, επεχείρησε μετ’ αυτών το άνοιγμα του τάφου. Όταν εκτύπησαν δια των σχετικών εργαλείων προς διάνοιξιν, εξήλθον εκείθεν φλόγες πυρός, αι οποίαι κατετρόμαξαν τον Πατριάρχην και τους περί αυτόν, ώστε να σταματήσουν πάραυτα το εγχείρημα. Ούτως ο τάφος του Οσίου παραμένει μέχρι σήμερα άθικτος, κατά την εντολήν του Πατρός».
Τα όρια και το μέγεθος της πνευματικής συγκροτήσεως και ακτινοβολίας του Οσίου Αθανασίου παριστά το Απολυτίκιο αυτού, το οποίο έχει ως εξής: «Τηνεν σαρκί ζωήν, σου κατεπλάγησαν, Αγγέλων τάγματα, πως μετά σώματος, προς αοράτους συμπλοκάς εχωρήσας αοίδημε, και κατετραυματίσας των δαιμόνων τας φάλαγγας όθεν Αθανάσιε, ο Χριστός σε ημείψατο, πλουσίαις δωρεαίς διό Πάτερ, πρέσβευε σωθήναι τας ψυχάς ημών».
βιβλιογραφια
^ Παν. Κ. Χρήστου, Το Άγιον Όρος, Θεσ/νίκη 1987.
^ Ν. Σβορώνου, Η σημασία της ίδρυσης του Αγίου Όρους, Εκδόσεις Πανσέληνος.
^ Οδ. Λαμψίδη, Μία παραλλαγή της βιογραφίας του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου, Περ. Βυζαντινά, Τόμος 6, θες/νίκη 1974.
^ J. Noret, Leuren University Pres Sancti Athanasii Athonitae νίμα α’ και β’.
^ Μον. Νικοδήμου Νεοσκητιώτου, Ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, Αθήναι 1975.
^ Διονυσία Παπαχρυσάνθου, Ο αθωνικός μοναχισμός, Αθήνα 1992.
^ Παύλου Μον. Λαυριώτου, Ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, Άγιον Όρος 2007.
^ G. Schlumberger, Ο αυτοκράτωρ Νικηφόρος Φωκάς, Αθήναι 1905.
^ Ph. Meyer, Die Hauptur Kunden fur die Geschighte der Athoski Ster, Leipzig 1894.
^ Παντελεήμονος Μον. Λαυριώτου, Εγκώμιον εις τον Όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη, Αθήναι 1937.
Από το περιοδικό: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΙΟΥΛ. ΑΥΓ. 2008
Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον www.egolpion.com
ΑΓΙΑΣΜΑ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΟΣΙΟ
Κατά το έτος 963, συνέβη λιμός στην του διάσταση, κατάκτησε την αρετή και Αυτοκρατορία, ένεκα του οποίου εδημιουργήθη έλλειψη τροφών και στο Άγιον Όρος. Επειδή είχε αρχίσει η οικοδομή της Λαύρας και να εξαντλούνται τα υλικά και τα τρόφιμα, ο Όσιος απεφάσισεν να μεταβεί στις Καρυές για να συμβουλευθεί τον Πρώτο και τους γέροντες επί του πρακτέου. Ενώ λοιπόν επορεύετο προς τις Καρυές, σε αρκετή απόσταση από τη Μονή, συναντά μια σεμνοτάτην και ωραιωτάτην γυναίκα. Από την θέα της εταράχθη. Αλλά πρώτη η γυνή ερώτα τον Αθανάσιον «Πόθεν έρχεσαί, Αθανάσιε, και που πορεύεσαι;».
Έκπληκτος ο Όσιος απάντησε «Ποία είσαι εσύ, η οποία μου ομιλείς και γνωρίζεις το όνομά μου;».
«Εγώ είμαι η Μήτηρ του Κυρίου και προστάτις σου» απαντά εκείνη, και συνεχίζει «Αλλ’ είπε μοι, διατί εγκατέλιπες την Λαύραν, και που μεταβαίνεις;»
Και ο Όσιος: «Δεν πιστεύω ότι είσαι η Κεχαριτωμένη, εάν δεν ιδώ κάποιο σημείον».
«Δίκαιον έχεις, Αθανάσιε δια να πιστεύσεις, ιδού» απάντησε. «Χτύπησε σταυροειδώς με την ράβδο σου αυτήν την πέτρα επικαλούμενος το όνομα της Παναγίας Τριάδος και θα ιδείς ευθύς να αναβλύζει άφθονον και αστείρευτον ύδωρ».
Πεισθείς ο Όσιος, εκτύπησε την ενώπιον του πέτρα και αμέσως ανέβλυσεν ύδωρ, και το σημείον εκείνο έκτοτε ονομάσθηκεύδωρ του αγιάσματος,ένθα εκτίσθη ναϋδριον της Ζωοδόχου Πηγής.
Μετά το γεγονός τούτο, προσέπεσε ενώπιον της Παναγίας και εζήτησε συγγνώμη. Τότε η Παναγία υποσχέθηκε στον Όσιο να αναλάβει την τροφοδοσία της Μονής και των άλλων αναγκαίων, και τον προέτρεψε να επιστρέψει στην Λαύρα, και έγινε ευθύς άφαντος.
Ο Αθανάσιος επέστρεψε στη Μονή. Μόλις διέβη την κεντρικήν πύλη και εισήλθεν στην αυλή, βλέπει ενώπιον του και πάλι την Υπεραγίαν θεοτόκον, η οποία τον οδήγησε στην αποθήκη της Μονής, η οποία ήταν πλέον πλήρης τροφίμων. Δεικνύουσα δε η Παναγία την ευλογία εκείνη του θεού, λέγει στον Όσιο «θέλω, τέκνον μου Αθανάσιε, εις το εξής να μη ορίσης εσύ και οι διάδοχοί σουΟικονόμονεις την Μονήν, διότι εγώ θα είμαι ηΟικονόμισσατης Λαύρας μέχρι της συντέλειας των αιώνων» και έγινε πάλι άφαντος. Πράγματι, ο Όσιος κατόπιν αυτών συνέχισε την ολοκλήρωση της Λαύρας, μέχρι συντελέσεως της οποίας επήρκεσεν η ευλογία εκείνη των τροφίμων. Στο σημείο όπου ενεφανίσθη η Παναγία ανηγέρθη ύστερα, και υπάρχει έως σήμερον το Προσκυνητάριον τηςΠαναγίας της Οικονομίσσης,μετ’ ακοιμήτου κανδήλας.
ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ του έτους 1855 μ.Χ. ΣΤΟΝ ΕΞΩΝΑΡΘΗΚΑ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ.
ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΑΜΟΚΟΒΟ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ.
(πηγη fdathanasiou.wordpress.com)
Αναχωρήσαντες από της Λαύρας λίαν πρωί, διαμέσου δροσερωτάτων δασών, μετά δίωρον πορείαν ημιονικήν, εφθάσαμεν εις το περιβόητον Αγίασμα του Αγίου Αθανασίου. Εξεπεζεύσαμεν. Μία σκιάς πλινθόκτιστος και απλουστάτη. Εισήλθομεν. Αυλίτσα μικρά με ταπεινά καθίσματα. Εκαθήσαμεν.
Εμπρός μας βούζει ο ρους του αγιάσματος, βοήν πολλή ευχάριστον ως αύραν ισχυράν, ως ψαλμωδίαν. Ιδού ένα μικρόν ποταμάκι αναβρύει από το πετρώδες έδαφος και χύνεται εις μιαν ευρύχωρον λιθίνην λεκάνην και φεύγει προς τα κάτω του βράχου, με πάντερπνα κελαρύσματα, κελαρύσματα όπου προσβάλλουν τας ακοάς ως φλοίσβος ακτής, ως ψιθυρίσματα μικρών πουλιών μέσα εις τας φωλέας των. Κατέναντί μας και άνωθεν ακριβώς υπάρχει μεγάλη ωραία εικών, ζωγραφία καλή των Γιασαφαίων, παριστώσα την δια θαύματος γενομένην ανάβλυσιν του αγιάσματος. Η ιστορία του είναι διαδεδομένη πανταχού του Αγίου Όρους…………..
Εδώ υπάρχει από παλαιούς χρόνους μια τράπεζα ξυλίνη με ερμάριον, οι δε διερχόμενοι εντεύθεν διαβάται και προσκυνηταί, αφού νιφθώσι με το δροσερώτατον αγίασμα και πίουν εξ αυτού και ξεκουρασθούν από την οδοιπορίαν, κάθηνται παρά την τράπεζαν και γευματίζουν με τας τροφάς όπου έχουν μαζί των. Και ό,τι τους περισσεύει, ψωμίον ή προσφάγιον, το αφήνουν εκεί εις το ερμάριον, δια να ευρίσκουν οι πτωχοί όπου συχνοδιαβαίνουν από εκεί και πραύνουν την πείναν των. Ωραία τωόντι συνήθεια. Πατριαρχική και ευαγγελικωτάτη, τιμώσα το Άγιον Όρος και την Ορθοδοξίαν μας.
Τόσον γλυκός ήτο ο ήχος του ρέοντος αγιάσματος, τόση ήτο η δροσιά της όλης αυτής καταγωγής, και τόσην κατάνυξιν παρείχε το όλον του ερημικού αυτού περιπτέρου, ώστε εκάθισα εκεί αναψυχόμενος………………..
ΠΗΓΗ : ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΩΡΑΪΤΙΔΗ, ΜΕ ΤΟΥ ΒΟΡΙΑ ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1924, σ. 195 κ.ε.
Κόλλυβα κατά τό Κτητορικό μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των κτητόρων αυτοκρατόρων Νικηφόρου Φωκά (963-969) και Ιωάννου Τζιμισκή (969-976) και όλων των οσιακώς εγκαταβιωσάντων και κοιμηθέντων στη Ι. Μονή Μεγίστης Λαύρας από της ιδρύσεώς της μέχρι και σήμερα.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Τὴν ἐν σαρκὶ ζωήν, σοῦ κατεπλάγησαν, Ἀγγέλων τάγματα, πῶς μετὰ σώματος, πρὸς ἀοράτους συμπλοκάς, ἐχώρησας πανεύφημε, καὶ κατετραυμάτισας, τῶν δαιμόνων, τὰς φάλαγγας· ὅθεν Ἀθανάσιε, ὁ Χριστὸς σὲ ἠμείψατο, πλουσίαις δωρεαῖς· διὸ Πάτερ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς τῶν ἀϋλων οὐσιῶν θεωρὸν ἄριστον, καὶ πρακτικὸν ὑφηγητὴν παναληθέστατον, εὐφημοῦμέν σε ἡ ποίμνη σου, καὶ βοῶμεν, Μὴ ἐλλίπης ἱκετεύειν πρὸς τὸν Κύριον, λυτρωθῆναι πειρασμῶν καὶ περιστάσεων, τοὺς βοώντάς σοι, Χαίροις Πάτερ, Ἀθανάσιε.
