Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου 2024

 

ΕΑΝ   ΘΕΛΕΤΕ

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ

ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

 

 

Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος

Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου

 

 

Περί τῆς Κυριακῆς τῆς Σαμαρειτιδος

 

 

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΑΞΙΟΛΟΓΟΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΝΔΟΞΟΥ

ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΦΩΤΕΙΝΗΣ

(σελίδες 1 – 6 )

 

 

Η ΑΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ Η ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΣ Η

«θείῳ Πνεύματι καταυγασθεῖσα καί τοῖς νάμασι καταρδευθεῖσα

παρά Χριστοῦ τοῦ Σωτῆρος» ένδοξος μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος

 

 

Ανάμεσα στις λαμπρότερες μορφές της χριστιανικής πίστεως εξέχουσα θέση κατέχει η συνομιλήσασα μετά του Ιησού Χριστού στο φρέαρ του Ιακώβ Σαμαρείτις, η μετέπειτα μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος Αγία Φωτεινή, η οποία αναδείχθηκε «λαμπάς φωτοπάροχος και κορωνίς και κλέος τῶν Μαρτύρων», αφού αναγεννήθηκε από τον ίδιο τον Κύριο, ο Οποίος είναι το φως του κόσμου και παρέχει το «ὕδωρ τό ζῶν». Γι’ αυτό και εφοδιασμένη με το «ζωήρρυτο ὕδωρ» της ανέθεσε ο Χριστός να διδάξει την αποκαλυμμένη αλήθεια του Ευαγγελίου Του, κατόπιν δε κλήθηκε να μαρτυρήσει για την αγάπη Του τόσο εκείνη όσο και τα δύο παιδιά και οι πέντε αδελφές της.

Η συνάντηση και η συνομιλία του Ιησού Χριστού με τη Σαμαρείτιδα αναφέρεται με σαφήνεια και λεπτομέρεια στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (4, 5-42). Σύμφωνα με την ευαγγελική αυτή περικοπή ο Χριστός φεύγοντας από την Ιουδαία κατευθύνθηκε προς τη Γαλιλαία. Κατά την πορεία Του αυτή έπρεπε να περάσει από τη Σαμάρεια. Έτσι έφτασε σε μία πόλη που ονομαζόταν Συχάρ, όπου πλησίον αυτής βρισκόταν και το πηγάδι του Ιακώβ, το οποίο είχε αφήσει ως κληρονομιά στον γιο του, τον Ιωσήφ. Κοντά σ’ αυτό το πηγάδι κάθισε ο Κύριος το μεσημέρι κουρασμένος από την πεζοπορία. Εκείνη τη στιγμή ήρθε η Σαμαρείτιδα για να βγάλει με τη στάμνα νερό από το πηγάδι. Τότε ο Χριστός της ζήτησε νερό για να πιει. Η Σαμαρείτιδα όμως ξαφνιάστηκε, διότι δεν ήταν δυνατόν ένας Ιουδαίος να ζητά από μία γυναίκα της Σαμάρειας να πιει νερό, αφού ως γνωστόν οι Ιουδαίοι δεν συναναστρέφονταν με τους Σαμαρείτες. Τότε ο Χριστός της είπε ότι εάν ήξερε τί δώρο ετοιμάζει ο Θεός για τους ανθρώπους και ποιος είναι Αυτός που της ζητάει να πιει νερό, τότε θα Του ζητούσε να πιει, όταν μάλιστα Εκείνος θα της έδινε να πιει το «ὕδωρ τό ζῶν». Εκείνη όμως απευθυνόμενη στον Κύριο Του είπε ότι αφενός μεν Εκείνος δεν έχει κουβά, αφετέρου δε το πηγάδι είναι βαθύ. Από πού λοιπόν θα προέλθει το «ὕδωρ τό ζῶν», όταν μάλιστα από αυτό το πηγάδι ήπιε νερό όχι μόνο ο Ιακώβ, αλλά και τα παιδιά και τα ζώα του. Τον ρώτησε επίσης μήπως νομίζει ότι είναι ανώτερος από τον Ιακώβ που τους χάρισε το πηγάδι του. Τότε ο Κύριος της είπε: «πᾶς ὁ πίνων ἐκ τοῦ ὕδατος τούτου διψήσει πάλιν˙ ὅς δ’ ἄν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγώ δώσω αὐτῷ, γενήσεται ἐν αὐτῷ πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον», δηλαδή όποιος πίνει από αυτό το νερό, θα ξαναδιψάσει, αλλά όποιος θα πιει από το νερό που εγώ θα του δώσω, δεν θα διψάσει ποτέ, αλλά θα γίνει η πηγή που θα αναβλύζει νερό αιωνίου ζωής. Τότε η Σαμαρείτιδα ζήτησε από τον Κύριο να της δώσει να πιει από αυτό το νερό για να μην διψάει και αναγκάζεται και έρχεται στο πηγάδι για να βγάζει νερό. Μόλις ο Κύριος άκουσε αυτά, της είπε να πάει να φωνάξει τον άνδρα της, αλλά εκείνη Του δήλωσε ότι δεν έχει άνδρα. Τότε ο Κύριος της είπε ότι πράγματι δεν υπάρχει σύζυγος, διότι έχει ήδη συναναστραφεί με πέντε άνδρες και αυτόν τον οποίο έχει τώρα, δεν είναι νόμιμος σύζυγος. Έκπληκτη η Σαμαρείτιδα ομολόγησε τότε ότι αυτό είναι αλήθεια και ότι Αυτός, με τον Οποίο συνομιλεί τώρα, είναι ένας προφήτης. Κατόπιν Του είπε ότι οι Σαμαρείτες λάτρεψαν τον Θεό σ’ αυτό το βουνό, ενώ οι Ιουδαίοι ισχυρίζονται ότι στα Ιεροσόλυμα βρίσκεται ο τόπος, όπου πρέπει κανείς να Τον λατρεύει. Τότε ο Κύριος της είπε ότι πλησιάζει ο καιρός που ο Θεός δεν θα λατρεύεται ούτε σ’ αυτό το βουνό ούτε στα Ιεροσόλυμα, τονίζοντάς της ότι οι μεν Σαμαρείτες λατρεύουν κάτι που δεν γνωρίζουν, οι δε Ιουδαίοι γνωρίζουν αυτό που λατρεύουν, διότι η σωτηρία έρχεται από αυτούς. Αλλά ήρθε ο καιρός που αυτοί που θα λατρεύουν τον Θεό αληθινά, θα Τον λατρεύουν με τη δύναμη του Πνεύματος και με την επίγνωση της αλήθειας, αφού τέτοιους ζητά ο Θεός για να Τον προσκυνούν. Στο σημείο αυτό ο Ιησούς Χριστός τόνισε: «Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας Αὐτόν ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν». Τότε η Σαμαρείτιδα Του είπε ότι γνωρίζει ότι θα έρθει ο Μεσσίας που λέγεται Χριστός και όταν έρθει, θα τα εξηγήσει όλα. Εκείνη τη στιγμή ο Κύριος της αποκάλυψε την ιδιότητά Του ως Μεσσίας, λέγοντάς της: «Ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι», δηλαδή ότι ο Χριστός είναι Εκείνος που της μιλάει αυτή τη στιγμή.

Πάνω στην ώρα επέστρεψαν και οι μαθητές Του που είχαν πάει στην πόλη για να αγοράσουν τρόφιμα. Ξαφνιάστηκαν όμως, όταν είδαν τον Διδάσκαλό τους να συνομιλεί με μία γυναίκα, αφού κάτι τέτοιο δεν συνηθιζόταν από τις παραδόσεις των Ραββίνων. Κανείς όμως από τους μαθητές δεν τόλμησε να Τον ρωτήσει γιατί συνομιλεί με μία γυναίκα. Τότε η Σαμαρείτιδα άφησε τη στάμνα της και αφού πήγε στην πόλη, άρχισε να καλεί τον κόσμο να έρθει να γνωρίσει έναν άνθρωπο που της αποκάλυψε όλα όσα είχε κάνει. Μάλιστα αναρωτήθηκε μήπως Αυτός είναι ο Χριστός, ενώ η θαυμαστή αυτή αποκάλυψη παρακίνησε πολλούς να έρθουν από την πόλη για να Τον γνωρίσουν. Στο μεταξύ οι μαθητές άρχισαν να παρακαλούν τον Κύριο να φάει κάτι. Εκείνος όμως τους είπε ότι έλαβε τροφή, την οποία οι μαθητές δεν γνωρίζουν. Στον προβληματισμό των μαθητών εάν κάποιος Του έφερε φαγητό, ο Κύριος τους είπε ότι η τροφή Του είναι να εκτελεί το θέλημα Εκείνου που Τον έστειλε στον κόσμο για να ολοκληρώσει το έργο Του. Στο σημείο αυτό ο Κύριος, βασιζόμενος στην παροιμία «άλλος είναι αυτός που σπέρνει και άλλος είναι αυτός που θερίζει», είπε στους μαθητές Του να κοιτάξουν στα χωράφια τα στάχυα που είναι έτοιμα για θερισμό, υπονοώντας τους λαούς και τα έθνη που δεν έχουν γνωρίσει ακόμη τη χριστιανική αλήθεια και σωτηρία. Κατόπιν τους είπε ότι όποιος μεν θερίζει, λαμβάνει μισθό και μαζεύει καρπό για την αιώνια ζωή, όποιος δε σπέρνει, χαίρεται μαζί μ’ εκείνον που θερίζει. Παράλληλα τους τόνισε ότι ενώ τους έστειλε για να θερίσουν καρπό, για τον οποίον όμως δεν κοπίασαν, αφού άλλοι μόχθησαν, εκείνοι μπήκαν για να θερίσουν τον δικό τους καρπό. Στο μεταξύ από την πόλη Συχάρ πολλοί Σαμαρείτες πίστεψαν στον Κύριο ότι είναι ο Μεσσίας, αφού αποκάλυψε στην αμαρτωλή Σαμαρείτιδα όλα όσα είχε πράξει. Όταν μάλιστα οι Σαμαρείτες ήρθαν κοντά Του, Τον παρακάλεσαν να μείνει μαζί τους. Και όταν Εκείνος έμεινε εκεί δύο ημέρες, πίστεψαν ακόμη περισσότερο στη διδασκαλία Του, ομολογώντας στη Σαμαρείτιδα ότι από αυτά που άκουσαν και έμαθαν, κατάλαβαν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο αληθινός Σωτήρας του κόσμου.

Μετά την εις ουρανούς Ανάληψη του Κυρίου και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους Αγίους Αποστόλους κατά την ευφρόσυνο ημέρα της Πεντηκοστής, η Σαμαρείτιδα εκ της πόλεως Συχάρ έχοντας ως ξεχωριστό βίωμα την προσωπική της συνάντηση με τον Κύριο, βαπτίσθηκε χριστιανή από τους Αγίους Αποστόλους μαζί με τους δύο γιους και τις πέντε αδελφές της και ονομάσθηκε Φωτεινή. Από εκείνη τη στιγμή αφιέρωσε όλη τη ζωή της στη διάδοση του Ευαγγελίου του Χριστού, περιοδεύοντας σε διάφορες πόλεις και καταλήγοντας στη Ρώμη επί των ημερών του αιμοβόρου και παρανοϊκού βασιλέως Νέρωνος (54-68μ.Χ.). Πιστοί συναθλητές και φλογεροί συνοδοιπόροι της υπήρξαν οι πέντε αδελφές της, η Ανατολή, η Φωτώ, η Φωτίδα, η Παρασκευή και η Κυριακή, καθώς και οι δύο γιοι της, ο Βίκτωρας που μετονομάσθηκε Φωτεινός και ο Ιωσής.

Την εποχή λοιπόν αυτή και συγκεκριμένα το 66μ.Χ. ο μοχθηρός βασιλιάς Νέρων είχε εξαπολύσει έναν αδυσώπητο διωγμό εναντίον των χριστιανών, αφού μετά το μαρτύριο των δύο κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου αναζητούνταν λυσσαλέα οι μαθητές των Αποστόλων για να θανατωθούν με απώτερο σκοπό την εξάλειψη του ονόματος του Χριστού και της χριστιανικής πίστεως στον κόσμο. Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή για την πορεία του χριστιανισμού η Αγία Φωτεινή μαζί με τον μικρότερο γιο της, τον Ιωσή, βρισκόταν στην Καρθαγένη της Αφρικής, όπου κήρυττε με ξεχωριστή παρρησία το Ευαγγέλιο του Χριστού. Τον άλλο όμως γιο της Αγίας, τον Βίκτωρα, ο βασιλιάς Νέρων τον διόρισε αρχιστράτηγο, επειδή είχε νικήσει στον πόλεμο εναντίον των Αράβων και τον έστειλε στην Ιταλία για να εξοντώσει τους εκεί χριστιανούς, αγνοώντας βέβαια ότι ήταν χριστιανός. Ο δούκας όμως της Ιταλίας Σεβαστιανός γνωρίζοντας τη χριστιανική ιδιότητα του Βίκτωρα, της μητέρας του και του αδελφού του, τον συμβούλεψε να εκτελέσει πιστά την εντολή του βασιλιά για να μην κινδυνεύσει η ζωή του. Αλλά ο Βίκτωρας δήλωσε ότι επιθυμεί να κάνει μόνο το θέλημα του Χριστού και περιφρονεί την προσταγή του βασιλιά. Τότε ο δούκας τον συμβούλεψε να κοιτάξει το συμφέρον του που είναι να τιμωρήσει τους χριστιανούς για να γίνει ευάρεστος στον βασιλιά, αλλά και να κερδίσει και χρήματα από την αρπαγή των περιουσιών τους. Του τόνισε επίσης να συμβουλεύσει τη μητέρα και τον αδελφό του να σταματήσουν να κηρύττουν τον Χριστό και να διδάσκουν τους Έλληνες να αρνιούνται τη θρησκεία των πατρώων θεών, διότι αυτό θα έχει ως συνέπεια να κινδυνεύσει και η δική τους ζωή. Παράλληλα του πρότεινε ότι μπορούν κρυφά να πιστεύουν στον Χριστό. Ο Βίκτωρας όμως όχι μόνο απέρριψε τις συμβουλές και τις προτάσεις του δούκα, αλλά δήλωσε με παρρησία ότι και εκείνος θα κηρύττει το όνομα του Χριστού. Εκείνη τη στιγμή ο δούκας του είπε να σκεφθεί τί θα πράξει, αλλά αμέσως τυφλώθηκε και αφού έπεσε στη γη από τους αφόρητους πόνους στα μάτια, έμεινε άφωνος. Τότε οι παρευρισκόμενοι τον σήκωσαν και αφού έμεινε άφωνος τρεις ημέρες, την τέταρτη ημέρα φώναξε δυνατά ότι Ένας είναι ο Θεός και Αυτός είναι ο Θεός των χριστιανών. Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο Βίκτωρας τον ρώτησε τί συνέβη και άλλαξε τόσο ξαφνικά η γνώμη και η στάση του. Εκείνος τότε του απάντησε ότι τον προσκάλεσε ο ίδιος ο Χριστός. Στη συνέχεια ο δούκας Σεβαστιανός κατηχήθηκε στη χριστιανική πίστη από τον Βίκτωρα και μόλις βαπτίσθηκε, επανέκτησε το φως του και δόξασε το όνομα του Θεού. Βλέποντας οι ειδωλολάτρες το παράδοξο αυτό θαύμα, φοβήθηκαν μήπως πάθουν τα ίδια που υπέστη ο δούκας. Γι’ αυτό και προσέτρεξαν στον Βίκτωρα και αφού κατηχήθηκαν από αυτόν στη χριστιανική πίστη, βαπτίσθηκαν χριστιανοί.

Σε σύντομο όμως χρονικό διάστημα ο βασιλιάς της Ρώμης Νέρων πληροφορήθηκε ότι τόσο ο στρατηλάτης Βίκτωρας και ο δούκας της Ιταλίας Σεβαστιανός όσο και η μητέρα του Βίκτωρα, η Φωτεινή, μαζί με τον γιο της, τον Ιωσή, κηρύττουν τον Χριστό και οδηγούν τους ειδωλολάτρες στη χριστιανική πίστη. Το γεγονός αυτό εξαγρίωσε τον χριστιανομάχο βασιλιά, ο οποίος έστειλε αμέσως στρατιώτες στην Ιταλία για να φέρουν στη Ρώμη όλους τους χριστιανούς. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή παρουσιάσθηκε ο Κύριος στους χριστιανούς για να τους ενθαρρύνει στον αγώνα τους. Απευθυνόμενος μάλιστα στον Βίκτωρα του είπε ότι από τώρα και στο εξής το όνομά του θα είναι Φωτεινός, διότι σε πολλούς θα μεταδώσει το φως και θα πιστέψουν στο όνομα του Κυρίου. Τον συμβούλεψε επίσης να στηρίξει με τους λόγους του τον Σεβαστιανό, όταν θα έρθει η ώρα του μαρτυρίου του, ενώ ευχήθηκε ότι θα είναι μακάριος και καλότυχος εκείνος που θα αγωνισθεί μέχρι τέλους.

Στο μεταξύ η Αγία Φωτεινή, στην οποία αποκαλύφθηκαν όλα όσα θα της συνέβαιναν, έφυγε από την Καρθαγένη και έφθασε στη Ρώμη, συνοδευόμενη από πλήθος χριστιανών. Εκεί άρχισε να κηρύττει με ξεχωριστή παρρησία τον Χριστό και όταν παρουσιάσθηκε μαζί με τον γιο της, τον Ιωσή, ενώπιον του βασιλιά, του είπε ότι θα του μιλήσει για τον Χριστό για να Τον ασπασθεί. Εκείνη τη στιγμή όμως αναγγέλθηκε στον βασιλιά ότι είχαν έρθει ο δούκας Σεβαστιανός και ο στρατηλάτης Βίκτωρας. Όταν ομολόγησαν και οι δύο ότι όλα όσα πληροφορήθηκε ο Νέρων είναι αληθινά, τότε οργισμένος ο χριστιανομάχος βασιλιάς τους ρώτησε, εάν αρνούνται τον Χριστό ή θέλουν να πεθάνουν με φρικτό θάνατο. Τότε αφού ύψωσαν τα μάτια τους στον ουρανό, δήλωσαν ότι δεν πρόκειται ποτέ να αποχωρισθούν από την πίστη και την αγάπη του Χριστού. Κατόπιν ο βασιλιάς ρώτησε να μάθει τα ονόματά τους. Τότε η Αγία Φωτεινή παρουσίασε τις πέντε αδελφές και τους δύο γιους της, ενώ του δήλωσε ύστερα από σχετικό ερώτημα ότι όλοι είναι σύμφωνοι και έτοιμοι να θυσιαστούν για την αγάπη του Χριστού.

Στο άκουσμα αυτών των λόγων ο εξαγριωμένος βασιλιάς διέταξε να συντριβούν οι αρμοί των χεριών τους με σιδερένιες σφαίρες. Όμως παρά το φρικτό βασανιστήριο ούτε πόνο αισθάνθηκαν ούτε τα χέρια τους συντρίφθηκαν, αφού προστατεὐθηκαν από τον Θεό με θαυμαστό τρόπο. Βλέποντας ο Νέρων το παράδοξο αυτό θαύμα, διέταξε να κοπούν τα χέρια των μαρτύρων. Αμέσως οι υπηρέτες του βασιλιά άρπαξαν την Αγία Φωτεινή και αφού έδεσαν τα χέρια της, τα έβαλαν πάνω στο αμόνι. Όμως παρά τα αλλεπάλληλα χτυπήματα με μαχαίρια, δεν κατόρθωσαν απολύτως τίποτα, αλλά απεναντίας οι δήμιοι παρέλυσαν και έπεσαν κάτω σαν να ήταν νεκροί. Η Αγία ευχαρίστησε τον Θεό, αλλά ο αιμοχαρής βασιλιάς άρχισε να απορεί με τα γενόμενα, αλλά και να σκέπτεται τί θα πράξει για να κατατροπώσει τους μάρτυρες και να τους υποτάξει στο δικό του θέλημα. Έτσι αποφάσισε τους μεν άνδρες να τους κλείσει σε σκοτεινή φυλακή, τη δε Αγία Φωτεινή μαζί με τις πέντε αδελφές της να τις οδηγήσει μέσα σ’ ένα χρυσό κουβούκλιο. Εκεί οι θρόνοι, τα στολίδια, τα ενδύματα και οι ζώνες θα ήταν χρυσά, ενώ διέταξε και την κόρη του, τη Δομνίνα, να πάει μαζί με όλες τις υπηρέτριές της στο χρυσό κουβούκλιο για να δελεάσει τη Φωτεινή και τις αδελφές της να εγκαταλείψουν τη χριστιανική πίστη. Τους δόθηκε μάλιστα και η υπόσχεση ότι εάν αρνηθούν τον Χριστό, τότε θα έχουν πάντοτε την εύνοια και τη φροντίδα του βασιλιά, αλλά και πολύ περισσότερα πλούτη και τιμές. Όμως οι άγιες αυτές γυναίκες απέρριψαν τις δελεαστικές προτάσεις του παρανοϊκού βασιλιά και όταν η Αγία Φωτεινή είδε τη Δομνίνα, της είπε: «Χαῖρε, ἡ νύμφη τοῦ Κυρίου μου», η δε κόρη του Νέρωνα της απάντησε: «Χαίροις καί σύ, κυρία μου, ἡ λαμπάς τοῦ Χριστοῦ». Μόλις η Αγία άκουσε τη Δομνίνα να λέει το όνομα του Χριστού, χάρηκε τόσο πολύ, ώστε αφού ευχαρίστησε τον Κύριο και την αγκάλιασε, την κατήχησε στη χριστιανική πίστη μαζί με όλες τις υπηρέτριές της και κατόπιν τις βάπτισε όλες. Στη Δομνίνα δόθηκε το όνομα Ανθούσα, η οποία πρόσταξε τη Στεφανίδα, που ήταν η μεγαλύτερη από τις υπηρέτριες, να διανείμει στους φτωχούς όλα τα χρυσά στολίδια και τα χρήματα που βρίσκονταν μέσα στο χρυσό κουβούκλιο. Μόλις πληροφορήθηκε ο βασιλιάς τις νέες αυτές εξελίξεις, διέταξε εξοργισμένος να βάλουν μέσα σ’ ένα πυρακτωμένο καμίνι που έκαιγε επί επτά ημέρες την Αγία Φωτεινή μαζί με όλους τους συνακολούθους της, άνδρες και γυναίκες, και να τους αφήσουν μέσα σ’ αυτό τρεις ημέρες. Όταν όμως πέρασε το διάστημα των τριών ημερών, διέταξε ο Νέρων να ανοίξουν το καμίνι και εάν βρουν τα οστά τους, να τα ρίξουν στο ποτάμι. Ανοίγοντας όμως οι στρατιώτες το καμίνι, τους βρήκαν όλους σώους και αβλαβείς, γεγονός που τους άφησε άναυδους. Το παράδοξο αυτό θαύμα διαδόθηκε αμέσως στη Ρώμη και όλοι δόξασαν τον Θεό.

 

 

Μόλις ο βασιλιάς έμαθε για το νέο θαύμα, αποφάσισε αμετανόητος και τυφλωμένος από τον εγωισμό και την κακία του να δώσουν στους αγίους θανατηφόρα δηλητήρια. Γι’ αυτό τον σκοπό προσκλήθηκε ο μάγος Λαμπάδιος, ο οποίος έδωσε πρώτα στην Αγία Φωτεινή να πιει το δηλητήριο. Εκείνη τότε έχοντάς το στα χέρια της, του είπε ότι λόγω της αμαρτωλότητός του όχι μόνο δεν πρέπει εκείνη και οι υπόλοιποι να το πιουν, αλλά ούτε και να το κρατήσουν. Κατόπιν ενώπιον του βασιλιά και του μάγου δήλωσε ότι πρώτη από όλους τους άλλους θα πιει το δηλητήριο στο όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού για να δουν την παντοδυναμία Του.

Στη συνέχεια ας πιουν και όλοι οι υπόλοιποι που συντάσσονται μαζί της. Αλλά όλοι όσοι ήπιαν το δηλητήριο, έμειναν αβλαβείς. Τότε ο μάγος έμεινε εκστατικός και είπε στην Αγία ότι έχει και άλλο πολύ ισχυρότερο δηλητήριο. Μάλιστα δήλωσε ότι εάν και μ’ αυτό το θανατηφόρο παρασκεύασμα δεν βρουν ακαριαίο θάνατο, τότε θα πιστέψει και εκείνος στον Κύριο. Όμως και αυτό το δηλητήριο δεν είχε απολύτως καμία επίπτωση στην υγεία τους και έτσι όλοι έμειναν αβλαβείς. Τότε ο μάγος έμεινε άναυδος από το νέο θαύμα και αφού μάζεψε όλα τα μαγικά του βιβλία, τα έριξε στη φωτιά για να καούν. Κατόπιν βαπτίσθηκε χριστιανός, λαμβάνοντας το όνομα Θεόκλητος. Μόλις όμως ο αιμοβόρος Νέρων έμαθε για τη μεταστροφή στον χριστιανισμό του μέχρι πρότινος μάγου, έδωσε τη διαταγή να τον συλλάβουν. Στη συνέχεια τον οδήγησαν έξω από τα τείχη της Ρώμης, όπου έλαβε χώρα ο δια ξίφους αποκεφαλισμός του.

Μετά τη θανάτωση του Θεοκλήτου ο χριστιανομάχος βασιλιάς πρόσταξε να κόψουν τα νεύρα των αγίων, αρχίζοντας από την Αγία Φωτεινή. Αλλά κατά τη διάρκεια αυτού του βασανιστηρίου οι άγιοι ενέπαιζαν τον βασιλιά και τους θεούς του. Το γεγονός αυτό τον εξόργισε τόσο πολύ, ώστε διέταξε να ανακατέψουν θειάφι με λιωμένο μολύβι και αφού κοχλάσει, να το χύσουν μέσα στο στόμα της πολυάθλου Αγίας Φωτεινής και μέσα στα αυτιά των υπολοίπων. Όμως και μέσα από αυτό το βασανιστήριο έμειναν αβλαβείς, δοξάζοντας τον Θεό.

Ο Νέρων έμεινε τότε άναυδος, αλλά και αμετανόητος. Γι’ αυτό διέταξε να τους κρεμάσουν και αφού ξύσουν όλο τους το σώμα, να τους κάψουν με αναμμένες λαμπάδες, ενώ μέσα στα ρουθούνια τους έχυσαν ξίδι αναμεμειγμένο με στάχτη. Όμως και αυτά τα βασανιστήρια όχι μόνο δεν έκαμψαν την πίστη τους, αλλά απεναντίας την ενίσχυσαν δοξάζοντας ευτυχισμένοι τον Θεό. Η παράνοια και η κακία όμως του αιμοχαρούς τυράννου τον οδήγησαν και σε νέα βασανιστήρια.

Έτσι διέταξε να τους τυφλώσουν και να τους κλείσουν σε σκοτεινή και βρώμικη φυλακή με δηλητηριώδη φίδια. Όταν όμως κλείσθηκαν στη φυλακή, τα μεν φίδια απονεκρώθηκαν, η δε δυσωδία μετατράπηκε σε ευωδία. Επιπλέον ένα υπέρλαμπρο φως έλαμψε μέσα στο σκότος της φυλακής και ο Κύριος παρουσιάσθηκε στο μέσο των φυλακισμένων αγίων, λέγοντάς τους: «Εἰρήνη ὑμῖν». Κατόπιν αφού πήρε την Αγία Φωτεινή από το χέρι, τη σήκωσε και της είπε: «Ἐγώ εἰμι μεθ’ ὑμῶν πάντοτε, ὅθεν μή φοβεῖσθε, ἀλλά μᾶλλον πάντοτε χαίρετε». Αμέσως μ’ αυτό τον λόγο του Κυρίου ανέβλεψαν τα μάτια των τυφλωθέντων αγίων, οι οποίοι μόλις Τον είδαν, Τον προσκύνησαν. Κατόπιν ο Κύριος, αφού τους ευλόγησε, λέγοντάς τους: «Ἀνδρίζεσθε καί ἐνδυναμοῦσθε», ανέβηκε στους ουρανούς.

Ο ασεβής όμως Νέρων βλέποντας τα γενόμενα, πρόσταξε εξαγριωμένος να μείνουν οι άγιοι μέσα στη φυλακή τρία χρόνια, ώστε μέσα από δυσβάκτατες ταλαιπωρίες να βρουν φρικτό θάνατο. Μετά την έλευση των τριών ετών έστειλε ο βασιλιάς ανθρώπους στη φυλακή για να αποφυλακίσουν έναν υπηρέτη. Μπαίνοντας όμως στη φυλακή είδαν την Αγία Φωτεινή και τους συνακολούθους της να χαίρουν άκρας υγείας και να έχουν επανακτήσει την όρασή τους. Αλλά και ο χώρος της φυλακής είχε πλημμυρίσει άπλετο φως και άρρητη ευωδία, αφού είχε καταστεί οίκος, στον οποίο δοξολογείτο το όνομα του Θεού και πολλοί άνθρωποι που προσέτρεχαν, κατηχήθηκαν στην πίστη και βαπτίσθηκαν χριστιανοί από τους έγκλειστους αγίους. Στο άκουσμα αυτής της είδησης ο Νέρων έγινε έξω φρενών. Μάλιστα κατ’ εντολήν του οδηγήθηκαν οι άγιοι ενώπιόν του και αφού τους επέπληξε για το ότι κηρύττουν μέσα στη φυλακή το όνομα του Χριστού, τους απείλησε ότι θα τους υποβάλλει σε νέα φρικτά βασανιστήρια. Εκείνοι όμως του δήλωσαν με παρρησία: «Ἐκεῖνο ὅπερ θέλεις ποίησον, διότι ἡμεῖς δέν θέλομεν παύσει κηρύττοντες τόν Χριστόν, ὅστις εἶναι Θεός ἀληθινός καί ποιητής τοῦ παντός». Μόλις άκουσε αυτά ο παρανοϊκός βασιλιάς, πρόσταξε να σταυρώσουν τους αγίους κατακέφαλα και να ξύσουν τις σάρκες τους επί τρεις ημέρες μέχρι να διαλυθούν. Τους άφησαν μάλιστα κρεμασμένους και άλλες τέσσερις ημέρες. Όταν όμως οι δήμιοι πήγαν να δουν, εάν ζούσαν ακόμη, αμέσως τυφλώθηκαν, μόλις τους είδαν κρεμασμένους. Εκείνη τη στιγμή Άγγελος Κυρίου κατέβηκε από τους ουρανούς και αφού έλυσε τους μάρτυρες, θεράπευσε όλες τις πληγές τους. Τότε η Αγία Φωτεινή αισθανόμενη λύπη για την τύφλωση των δημίων, προσευχήθηκε στον Θεό για τη σωτηρία τους. Αμέσως επανέκτησαν το φως τους, γεγονός που τους έκανε να πιστέψουν στον Ιησού Χριστό και να βαπτισθούν χριστιανοί.

Όταν όμως πληροφορήθηκε το γεγονός αυτό ο Νέρων, διέταξε εξοργισμένος να γδάρουν το δέρμα της Αγίας Φωτεινής, το οποίο έριξαν στο ποτάμι, ενώ την ίδια την έριξαν σ’ ένα πηγάδι. Αλλά και ο Σεβαστιανός, ο Φωτεινός και ο Ιωσής είχαν την ίδια τύχη, αφού και οι τρεις εγδάρησαν, ενώ τους έκοψαν ακόμα και τα γεννητικά τους όργανα, τα οποία έριξαν στα σκυλιά. Στις πέντε αδελφές της Αγίας Φωτεινής έκοψαν πρώτα τους μαστούς τους και κατόπιν έγδαραν το δέρμα τους. Αξιοθαύμαστη υπήρξε η γενναιότητα της Αγίας Φωτίδος που ήταν μία από τις πέντε αδελφές της πολυάθλου Αγίας Φωτεινής, η οποία όταν πήγαν να την γδάρουν, δεν ήθελε να κρατηθεί από κανέναν, αλλά μόνη της και με ανδρείο φρόνημα υπέμεινε το μαρτύριό της. Η μεγαλοψυχία και η γενναιότητα όμως που επέδειξε η Αγία Φωτίδα εξαγρίωσε ακόμη περισσότερο τον Νέρωνα, ο οποίος διέταξε να την δέσουν στις λυγισμένες κορυφές δύο δένδρων που είχαν ενώσει με τη βία και κατόπιν να τις αφήσουν να έρθουν στην πρότερή τους θέση. Το αποτέλεσμα ήταν να διαμελισθεί η ένδοξος μάρτυς σε δύο μέρη και να παραδώσει την αγία της ψυχή στον Θεό. Κατόπιν κατ’ εντολήν του Νέρωνα αποκεφαλίσθηκαν δια ξίφους οι υπόλοιποι μάρτυρες εκτός της Αγίας Φωτεινής, την οποία ανέσυραν από το πηγάδι και την έκλεισαν στη φυλακή. Όμως η πολύαθλος Αγία αισθανόταν πολύ μεγάλη λύπη, διότι δεν είχε αξιωθεί ακόμη του στεφάνου του μαρτυρίου, όπως οι υπόλοιποι. Γι’ αυτό και άρχισε να προσεύχεται στον Θεό, ο Οποίος της παρουσιάσθηκε και αφού την σφράγισε τρεις φορές με το σημείο του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού, θεράπευσε όλες τις πληγές της. Μετά από πολλές ημέρες και αφού δόξασε το όνομα του Θεού, παρέδωσε στα χέρια Του την πάναγνη ψυχή της.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία συναρίθμησε την Αγία Φωτεινή και τη συνοδεία της στη σεπτή χορεία των μαρτύρων της αμωμήτου χριστιανικής μας πίστεως και την εξύμνησε μέσα από υμνογραφικά κείμενα, αφού Ακολουθία προς τιμήν της έχουν ποιήσει ο ιεροδιάκονος της Μητροπόλεως Σμύρνης Νεόφυτος, ο Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Γεράσιμος Μοναχός ο Μικραγιαννανίτης, ο οποίος έχει ποιήσει επίσης Παρακλητικό Κανόνα, Χαιρετιστηρίους Οίκους και Εγκώμια στην πολύαθλο Αγία, καθώς και ο Μέγας Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας, Δρ. Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας, ο οποίος έχει ποιήσει και Παρακλητικό Κανόνα, όπως και ο Υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Ιερομόναχος Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ονόμασε την Αγία Φωτεινή μεγαλομάρτυρα και ισαπόστολο και καθιέρωσε να εορτάζει τη μνήμη της στις 26 Φεβρουαρίου, ενώ της έχει αφιερώσει και την Ε΄ Κυριακή από του Πάσχα, τη γνωστή ως «Κυριακή της Σαμαρείτιδος», κατά την οποία ενθυμούμεθα τον διάλογο του Ιησού Χριστού με την αμαρτωλή Σαμαρείτιδα, τη μετέπειτα μεγαλομάρτυρα και ισαπόστολο Αγία Φωτεινή. Άλλωστε μέσα από τον αξιοθαύμαστο αυτό διάλογο αναδεικνύεται το άφθαστο μεγαλείο της πίστεως και της μετανοίας, αφού ο Κύριος της αποκάλυψε ότι είναι ο Μεσσίας «Ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι», ο Οποίος προσφέρει απλόχερα την αγάπη Του σε κάθε αμαρτωλό και περιφρονημένο άνθρωπο. Έτσι πρόσφερε και στη Σαμαρείτιδα το «ὕδωρ τό ζῶν», ενώ της αποκάλυψε ότι η αληθινή λατρεία του Θεού είναι η «ἐν Πνεύματι καί ἀληθείᾳ». Στον ευλογημένο χώρο του φρέατος του Ιακώβ, όπου διεξήχθη ο διάλογος του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα, έχει ανεγερθεί μεγαλοπρεπής ιερός ναός επ’ ονόματι της Αγίας, ο οποίος εγκαινιάσθηκε με κάθε επισημότητα στις 30 Αυγούστου 2008. Από τα ιερά λείψανα της Αγίας Φωτεινής σώζονται σε Μονές του Αγίου Όρους, τμήμα της τιμίας κάρας της στην Ιερά Μονή Γρηγορίου, μία ωλένη με άφθαρτη σάρκα στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος, μία ωμοπλάτη και ένας εκ των ποδών της στην Ιερά Μονή Ιβήρων, ενώ αποτμήματα λειψάνων της φυλάσσονται στις Μονές Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, Κοιμήσεως Θεοτόκου Γηρομερίου Θεσπρωτίας και Κύκκου Κύπρου. Επίσης τμήμα της τιμίας κάρας της φυλάσσεται και στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Παύλου στη Ρώμη.

Η Αγία μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος Φωτεινή η Σαμαρείτιδα τιμήθηκε ιδιαίτερα στην ιστορική Σμύρνη της Μικράς Ασίας, όπου ο περικαλλής και περιώνυμος μητροπολιτικός ιερός ναός επ’ ονόματι της Αγίας στη συνοικία του Κάτω Μαχαλά αποτελούσε το ιερό παλλάδιο των Σμυρναίων και ήταν ο ωραιότερος και εντυπωσιακότερος ναός της πόλεως. Ο πρώτος ναός είναι άγνωστο πότε κτίσθηκε, αλλά υπήρχε ήδη από τον 17ο αιώνα. Μετά από σεισμούς και πυρκαγιές ανοικοδομήθηκε νέος ιερός ναός με επιβλητικό και εξαίρετης τέχνης μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, το οποίο ανεγέρθηκε το 1856 από τον αρχιτέκτονα Ξ. Λάτρη και ανακαινίσθηκε το 1891. Ο περίφημος μητροπολιτικός ναός της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης καταστράφηκε όμως ολοσχερώς κατά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922. Το 1924 και μετά την εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας σε συνοικισμό των Αθηνών, ο οποίος μέχρι τότε ονομαζόταν «Ανάλατος» και κατόπιν μετονομάσθηκε σε Νέα Σμύρνη, αποφασίστηκε η κατασκευή ενός προσωρινού ξύλινου ναού επ’ ονόματι της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος θα εξυπηρετούσε τις λατρευτικές ανάγκες των πρώτων οικιστών –προσφύγων στην περιοχή της Νέας Σμύρνης.

Όμως η επιθυμία τους ήταν να ανεγερθεί ένας μεγαλοπρεπής ιερός ναός επ’ ονόματι της Αγίας, ο οποίος θα ήταν αντάξιος του περιωνύμου μητροπολιτικού ναού της Σμύρνης και θα αποτελούσε το σημείο ευλαβικής αναφοράς και προσκύνησης των εκ Σμύρνης της Μικράς Ασίας προσφύγων. Έτσι τον Οκτώβριο του 1924 θεμελιώθηκε ο νέος περικαλλής ιερός ναός, ο οποίος άρχισε να ανεγείρεται το 1931 με σχέδια του αρχιτέκτονα Αθανασίου Δεμίρη και στις 27 Οκτωβρίου 1940 εγκαινιάσθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο (+28 Σεπτεμβρίου 1949). Το 1974 με την ίδρυση της Ιεράς Μητροπόλεως Νέας Σμύρνης καθιερώθηκε ο μεγαλοπρεπής ιερός ναός της Αγίας Φωτεινής Μητροπολιτικός Ναός της νεοσυσταθείσης Ιεράς Μητροπόλεως, η δε Αγία Φωτεινή είναι έκτοτε η πολιούχος, έφορος και προστάτιδα της Νέας Σμύρνης, προς τιμήν της οποίας τελείται λαμπρά πολυαρχιερατική πανήγυρη την Κυριακή της Σαμαρείτιδος. Αξιοθαύμαστος είναι και ο κειμηλιακός πλούτος στο εσωτερικό του ναού, αφού κοσμείται με αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο, επισκοπικό θρόνο και άμβωνα, που αποτελούν έργα εξαίρετης ξυλογλυπτικής τέχνης των αρχών του 19ου αιώνα και προέρχονται από τον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου του Επάνω Μαχαλά της Σμύρνης. Τα κειμήλια αυτά χορηγήθηκαν κατόπιν ενεργειών του αειμνήστου Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και με τη συγκατάθεση της τουρκικής ηγεσίας και έφθασαν στην Ελλάδα στις 18 Οκτωβρίου 1944. Αξιοπρόσεκτο και εντυπωσιακό είναι και το θεμελιωθέν το 1990 και εγκαινιασθέν το 1998 επιβλητικό κωδωνοστάσιο, συνολικού ύψους 33μ., που κοσμεί τον προαύλιο χώρο του ιερού ναού, το οποίο αποτελεί πιστό αντίγραφο του περίφημου κωδωνοστασίου του ομωνύμου ναού της Σμύρνης και ανεγέρθηκε με δαπάνη του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης».

 

Η ευλάβεια όμως των Σμυρναίων και των Μικρασιατών προς την Αγία Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος φρόντισαν στο να ανεγείρουν ναούς επ’ ονόματί της. Έτσι στην περιοχή του Υμηττού (Χαραυγή) των Αθηνών, στον προσφυγικό συνοικισμό των Πατρών, στον προσφυγικό συνοικισμό Χρύσα της Ξάνθης, στην Παραλία της Κατερίνης, στη συνοικία Νεάπολη της Καβάλας, στον Εύοσμο της Θεσσαλονίκης τιμάται η Αγία Φωτεινή με ομώνυμους ενοριακούς ναούς. Αξιομνημόνευτος είναι ο από του έτους 1878 ενοριακός ναός της Αγίας Φωτεινής Ιλισσού που βρίσκεται στο κέντρο των Αθηνών πλησίον του αρχαίου ναού του Ολυμπίου Διός. Ο σημερινός ναός, ρυθμού τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, ανοικοδομήθηκε το 1872 πάνω σε ερειπωμένο μικρό ναό που χρονολογείτο στις αρχές του 18ου αιώνα. Στη θέση του σημερινού ναού υπήρχε στην αρχαιότητα ναός της Εκάτης (περί το 166π.Χ.) και κατά τον 4ο αιώνα κτίσθηκε παλαιοχριστιανική βασιλική. Στον ιστορικό ιερό ναό της Αγίας Φωτεινής Ιλισσού, ο οποίος εγκαινιάσθηκε το 1985, φυλάσσονται παλαιές φορητές εικόνες της Αγίας Φωτεινής, ενώ στον προαύλιο χώρο του ναού κατασκευάστηκε κρήνη ως ανάμνηση του φρέατος του Ιακώβ, όπου έλαβε χώρα ο διάλογος του Ιησού Χριστού με τη Σαμαρείτιδα.

Η Αγία Φωτεινή εορτάζεται επίσης πανηγυρικά στον τρισυπόστατο μεγαλοπρεπή ιερό προσκυνηματικό ναό της Αναστάσεως Χριστού στα Σπάτα Αττικής. Ο σημερινός ναός θεμελιώθηκε το 1956 και εγκαινιάσθηκε με την πρέπουσα εκκλησιαστική λαμπρότητα την Κυριακή της Σαμαρείτιδος 13 Μαΐου 2012. Ο πρώτος ναός θεμελιώθηκε το 1933 ύστερα από την κατά το έτος 1932 θαυμαστή εμφάνιση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού στην αείμνηστη Ελένη Δανιηλίδου (1909 – +…29 Οκτωβρίου 1973), η οποία αναδείχθηκε σύμφωνα με την εντολή Του το «σκεύος εκλογής» για την ανέγερση του πανσέπτου ιερού ναού της Αναστάσεως Χριστού Σπάτων. Η αποδιδόμενη τιμή στην Αγία Φωτεινή στο περιώνυμο Προσκύνημα του Χριστού Σπάτων οφείλεται στην κατ’ όναρ εμφάνιση της Αγίας στον εκ Κορωπίου Αττικής εργάτη Νικόλαο Αγάπη, ο οποίος εργαζόταν για την ανοικοδόμηση του ναού. Σ’ αυτόν η Αγία του έδωσε την εντολή να πάει να βρει στα Σπάτα την Ελένη και να πει στους επιτρόπους ο νέος ναός να αφιερωθεί τόσο στον Αναστάντα Κύριο όσο και στην Αγία Φωτεινή.

Παρόλο όμως που πληροφορήθηκε η Ελένη την κατ’ όναρ εμφάνιση της Αγίας, δίσταζε να το ανακοινώσει στους επιτρόπους, μήπως και παρεξηγηθεί από τον κόσμο. Όμως η Αγία Φωτεινή παρουσιάσθηκε και στον ύπνο της Ελένης, εκφράζοντας για μία ακόμη φορά την επιθυμία της να συμπεριληφθεί στον ιερό ναό του Χριστού στα Σπάτα, ενώ την ενθάρρυνε να μην φοβάται τον κόσμο. Από το όνειρο ξύπνησε απότομα η Ελένη και τότε είδε μπροστά της ολόσωμη την Αγία Φωτεινή, η οποία της επανέλαβε την επιθυμία της, κατόπιν δε εξαφανίσθηκε μέσα σε μία φωτεινή νεφέλη. Μετά από αυτή την υπερφυή αποκάλυψη η Ελένη ανακοίνωσε στους επιτρόπους τα θαυμαστά αυτά συμβάντα και έτσι κατ’ εντολήν της ίδιας της Αγίας ο ανηγειρόμενος πάνσεπτος ιερός ναός του Σωτήρος Χριστού έγινε τρισυπόστατος και αφιερώθηκε στην Ανάσταση και Ανάληψη του Κυρίου και στην Αγία μεγαλομάρτυρα και ισαπόστολο Φωτεινή τη Σαμαρείτιδα. Είναι ενδεικτικό επίσης ότι πριν από την τοποθέτηση στον ναό των εφέστιων εικόνων της Αναστάσεως του Χριστού και της Αγίας Φωτεινής η ευσεβής και ενάρετη Ελένη είδε στον ύπνο της τον Κύριο και κάτω από Εκείνον τις δύο εικόνες. Της είπε μάλιστα ότι η μεν εικόνα της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού δεν είναι και τόσο επιτυχημένη, ενώ η εικόνα της Αγίας Φωτεινής έχει ιστορηθεί με επιτυχία σύμφωνα με το πρωτότυπο σαν να είναι έτοιμη να μιλήσει, όπως ακριβώς την είδε στο φρέαρ του Ιακώβ. Μάλιστα προφήτευσε ότι η αριστουργηματική αυτή εικόνα θα μιλήσει μία ημέρα ενώπιον πλήθους πιστών. Γι’ αυτό και καθιερώθηκε στον ιερό προσκυνηματικό ναό Αναστάσεως Χριστού Σπάτων η τέλεση λαμπράς πανηγύρεως την Κυριακή της Σαμαρείτιδος (Ε΄ Κυριακή από του Πάσχα) προς τιμήν της Αγίας ενδόξου μεγαλομάρτυρος και ισαποστόλου Φωτεινής, η οποία από τα πρώτα χρόνια συγκέντρωνε πλήθος προσκυνητών από ολόκληρη την Αττική.

Σημαντική είναι η τιμή της Αγίας Φωτεινής και στην Κρήτη, όπου αξιομνημόνευτος είναι ο επ’ ονόματί της περικαλλής ιερός καθεδρικός ναός στην Ιεράπετρα, ο οποίος θεμελιώθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1969 και εγκαινιάσθηκε στις 2 Μαΐου 1993. Στο όνομά της είναι αφιερωμένος επίσης ενοριακός ναός στην πόλη του Ρεθύμνου, ησυχαστήριο στα Ελληνοπεράματα (Λινοπεράματα) Μαλεβιζίου στην περιοχή του Ηρακλείου, το οποίο ιδρύθηκε το 1991 από τον αοίδιμο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κυρό Τιμόθεο (+…26 Ιουλίου 2006), όπου και ενταφιάσθηκε, καθώς και σπήλαιο στην περιοχή του χωριού Αβδού Ηρακλείου που βρίσκεται σε υψόμετρο 760μ. στο όρος Λουλουδάκι. Η Αγία Φωτεινή τιμάται επίσης στη Λέσβο με ομώνυμο ενοριακό ναό, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής, στο χωριό Συκαμιά, ο οποίος θεμελιώθηκε το 1859 και εγκαινιάσθηκε το 1861, αλλά και με διάσπαρτα ομώνυμα εξωκκλήσια στο νησί (Άγρα, Ακράσι, Αφάλωνας, Βασιλικά, Ερεσός, Κάτω Τρίτος, Λάμπου Μύλοι, Λισβόρι, Λουτρά, Μεσαγρός, Παππάδος, Σκόπελος, Σκάλα Πολυχνίτου). Αλλά και στη μυροβόλο και αγιοτόκο νήσο Χίο και συγκεκριμένα στην παραθαλάσσια περιοχή της Αγίας Φωτιάς πλησίον του Νεοχωρίου υπάρχει ο ναός της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος πανηγυρίζει στις 12 Αυγούστου και ανεγέρθηκε στο σημείο, όπου σύμφωνα με την τοπική παράδοση ψαράδες που έσπευσαν να σβήσουν τη φωτιά που έβλεπαν, βρήκαν στον τόπο εκείνο, όπου είχε ήδη σβήσει η φωτιά, εικόνα της Αγίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη στο ακριτικό νησί της Λήμνου τριών εξωκκκλησίων επ’ ονόματι της Αγίας Φωτίδος, μίας εκ των πέντε αδελφών της Αγίας Φωτεινής, τα οποία βρίσκονται στη Μύρινα, το χωριό Καλλιθέα και την ερημική περιοχή της Κώμης που βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Ρωμανού, όπου τελείται προς τιμήν της παλλημνιακή πανήγυρη την 1η Αυγούστου. Αξιοπρόσεκτος και εντυπωσιακός είναι ο θεμελιωθείς το 1970 και εγκαινιασθείς το 1977 ιερός ναός της Αγίας Φωτεινής απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μαντινείας και σε απόσταση δώδεκα χιλιομέτρων από την Τρίπολη. Πρόκειται για έναν παράδοξο ναό, έργο του αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Παπαθεοδώρου, ο οποίος ξεχωρίζει για την πρωτότυπη αρχιτεκτονική του που συνδυάζει τον αρχαιοελληνικό ρυθμό με στοιχεία βυζαντινών επιρροών. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν δύο παρεκκλήσια, αριστερά και δεξιά του ιερού, τα οποία συμβολίζουν τις κατακόμβες της Μήλου και της Ρώμης, ενώ υπάρχει και περίστυλη στήλη με ιδιαίτερη κατασκευή που απεικονίζει το φρέαρ του Ιακώβ. Επ’ ονόματι της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος είναι αφιερωμένη επίσης ανδρώα Μονή στον λόφο της Ευαγγελιστρίας στη συνοικία Πρόνοια του Ναυπλίου, καθώς και γυναικείο ησυχαστήριο στην Ύδρα.

Η «θείῳ Πνεύματι καταυγασθεῖσα καί τοῖς νάμασι καταρδευθεῖσα παρά Χριστοῦ τοῦ Σωτῆρος» μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτις αποτελεί στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς μας ένα ολόλαμπρο παράδειγμα προς μίμηση, αφού μας διδάσκει την ειλικρινή μετάνοια, τον συνεχή πνευματικό αγώνα, την ακλόνητη πίστη, την ηθική τελείωση, την κατάρριψη του εγωισμού, αλλά και την ανάγκη να αναζητήσουμε το «ζωήρρυτο ὕδωρ», το οποίο προσφέρει μόνο ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός με την απεριόριστη αγάπη και το άπειρο έλεος Του. Μόνο έτσι θα αξιωθούμε και εμείς να ζήσουμε μέσα στην πνευματική αγαλλίαση του Παραδείσου, όπως ακριβώς ζει και ευφραίνεται η μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος Αγία Φωτεινή, η οποία χάρη στο «ὕδωρ τό ζῶν» αναγεννήθηκε σε πιστό ακόλουθο του Χριστού, αναλαμβάνοντας το κοπιώδες έργο της διδαχής του λόγου Του.

Αριστείδης Γ. Θεοδωρόπουλος
Εκπαιδευτικός

Βιβλιογραφία

· Κάππα Μαξίμου Β., Αρχιμανδρίτου, Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτις και Ισαπόστολος, Αθήναι 2001.
· Παναγοπούλου Δημητρίου, Η Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτις, Εκδόσεις Νεκτάριος Παναγόπουλος, Αθήναι χ.χ.
· Τσακιρίδη Λαζάρου, Αγία Φωτεινή η Σαμαρείτισσα, Εκδόσεις Τέρτιος, Κατερίνη 1999.

Εικόνες

[1] Φορητή εικόνα της Αγίας μεγαλομάρτυρος και ισαποστόλου Φωτεινής της Σαμαρείτιδος 
στον Ιερό Ναό Αγίου Αιμιλιανού Καλλιμασιάς Χίου.
[2] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής στο αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο
του ομωνύμου Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Νέας Σμύρνης Αττικής.
[3] Παλαιά φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής. Ιστορήθηκε το 1876 και αποτελεί κειμήλιο του Ιερού Ενοριακού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου 
Αγίου Στεφάνου Αττικής. http://www.agios-stefanos.gr/index.php/keimili
[4] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής στον Ιερό Κοιμητηριακό Ναό Αναστάσεως Κυρίου Πειραιώς.
[5] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής σε προσκυνητάριο του ομωνύμου Ιερού Ναού Ιλισσού Αθηνών.
[6] Παλαιά φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής στον ομώνυμο Ιερό Ναό Ιλισσού Αθηνών.
[7] Η Οικογένεια της Αγίας Φωτεινής. Φορητή εικόνα στον ομώνυμο Ιερό Ναό Ιλισσού Αθηνών.
[8] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής στο τέμπλο του ομωνύμου Ιερού Ναού Ιλισσού Αθηνών.
[9] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Ανήκει σε ιδιωτική συλλογή.
[10] Παλαιά χρωμολιθογραφία της Αγίας Φωτεινής, λαϊκής τεχνοτροπίας, προερχομένη από τη Σμύρνη.
[11] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής χιακής τεχνοτροπίας. Ιστορήθηκε το 1951
στον Ιερό Παρθενώνα Αγίου Κωνσταντίνου Φραγκοβουνίου Χίου και ανήκει σε ιδιωτική συλλογή.
[12] Φορητή εικόνα της Αγίας Φωτεινής, έργο της Αδελφότητος των Ιωσαφαίων, στην Ιερά Μονή Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης.
[13] Η Αγία Φωτεινή και η Αγία Κυριακή. Φορητή εικόνα στο Αγίασμα της Παναγίας Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη.
[14] Η Αγία Φωτεινή και η Αγία Σοφία. Φορητή εικόνα στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Βροντάδου Χίου.
[15] Η Αγία Φωτεινή, ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης και η Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου. 
Φορητή εικόνα στην Ιερά Μονή Αγίου Νεκταρίου Αιγίνης.
[16] Λιθογραφία που απεικονίζει τον διάλογο του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα.
[17] «Ὁ Ἰησοῦς διαλεγόμενος τῇ Σαμαρείτιδι». Τοιχογραφία δια χειρός Νικολάου Μπρισνόβαλη
στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης Αττικής.
[18] Νωπογραφία των αρχών του 3ου μ.Χ. αιώνα στην Κατακόμβη του Praetextatus στη Ρώμη,
όπου απεικονίζεται η συνομιλία του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα.
[19] Ο διάλογος του Ιησού Χριστού με τη Σαμαρείτιδα. Ψηφιδωτό του 6ου αιώνα 
στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Απολλιναρίου του Νέου στη Ραβέννα Ιταλίας.
[20] Ο διάλογος του Ιησού Χριστού με τη Σαμαρείτιδα. Χρονολογείται τον 16ο αιώνα 
και ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου.
[21] Ο διάλογος του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα. Τοιχογραφία δια χειρός Πέτρου Βαμπούλη 
στον Ιερό Προσκυνηματικό Ναό Αναστάσεως Χριστού Σπάτων Αττικής.
[22] Παλαιά φωτογραφία του Φρέατος του Ιακώβ στη Συχέμ, 
όπου έλαβε χώρα η συνάντηση και συνομιλία του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα.
[23] Το Φρέαρ του Ιακώβ, όπου διεξήχθη ο διάλογος του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα, ε
ίναι ένα από τα σπουδαιότερα ιερά προσκυνήματα των Αγίων Τόπων. www.diakonima.gr
[24] Τμήμα της τιμίας κάρας της Αγίας στην Ιερά Μονή Γρηγορίου του Αγίου Όρους.
[25] Τμήμα της τιμίας κάρας της Αγίας (ινιακόν οστούν) στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Παύλου της Ρώμης.
[26] Η ιστορική Σμύρνη της Μικράς Ασίας καυχόταν για τον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Φωτεινής 
με το εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο. https://mikrasiatwn.wordpress.com
[27] Το περίφημο μαρμάρινο κωδωνοστάσιο του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής Σμύρνης.
[28] Ο μεγαλοπρεπής Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης Αττικής 
αποτελεί το σημείο της ευλαβικής αναφοράς και προσκύνησης των κατοίκων της περιοχής. www.imns.gr
[29] Το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης Αττικής.
http://local.e-history.gr/
[30] Το επιβλητικό κωδωνοστάσιο που κοσμεί τον προαύλιο χώρο του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης Αττικής
αποτελεί πιστό αντίγραφο του περίφημου κωδωνοστασίου του ομωνύμου Ιερού Ναού της Σμύρνης.
[31] Το επιβλητικό κωδωνοστάσιο που κοσμεί τον προαύλιο χώρο του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης Αττικής
αποτελεί πιστό αντίγραφο του περίφημου κωδωνοστασίου του ομωνύμου Ιερού Ναού της Σμύρνης.
[32] Πλήθος πιστών συρρέει στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης Αττικής 
στην κατ’ έτος λαμπρά πανήγυρη της Κυριακής της Σαμαρείτιδος.
[33] Στιγμιότυπο από τη Λιτάνευση της Ιεράς Εικόνος στην πανήγυρη της Κυριακής της Σαμαρείτιδος 18ης Μαΐου 2014 
στη Νέα Σμύρνη Αττικής.
[34] Ο ανοικοδομηθείς το 1872 ιστορικός Ιερός Ναός Αγίας Φωτεινής Ιλισσού Αθηνών.
[35] Ο Ιερός Ενοριακός Ναός Ευαγγελισμού Θεοτόκου – Αγίας Φωτεινής Δήμου Υμηττού Αττικής. 
Ανεγέρθηκε στην αρχή της δεκαετίας του 1950 και εγκαινιάσθηκε το 1978. http://imkby.gr/
[36] Ο Ιερός Ενοριακός Ναός της Αγίας Φωτεινής στο χωριό Γαβαλού Αιτωλοακαρνανίας. http://apfilipposgrammatikous.blogspot.gr
[37] Ο μεγαλοπρεπής Ιερός Καθεδρικός Ναός της Αγίας Φωτεινής στην Ιεράπετρα Κρήτης. http://en.wikipedia.org/
[38] Ο μεγαλοπρεπής Ιερός Ναός της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος στο Φρέαρ του Ιακώβ. syndesmosklchi.blogspot.gr
[39] Η Αγία Φωτεινή τιμάται με κλίτος επ’ ονόματί της 
στον τρισυπόστατο μεγαλοπρεπή Ιερό Προσκυνηματικό Ναό Αναστάσεως Χριστού Σπάτων Αττικής. syndesmosklchi.blogspot.gr
[40] Η εφέστια εικόνα της Αγίας μεγαλομάρτυρος και ισαποστόλου Φωτεινής της Σαμαρείτιδος 
στο Ιερό Προσκύνημα Αναστάσεως Χριστού Σπάτων. Αποδίδει αριστουργηματικά τη μορφή της Αγίας
και λιτανεύεται κατ’ έτος στην πανήγυρη της Κυριακής της Σαμαρείτιδος. syndesmosklchi.blogspot.gr
[41] Στιγμιότυπο από τη Λιτανεία της Ιεράς Εικόνος της Αγίας Φωτεινής 
σε πανήγυρη της Κυριακής της Σαμαρείτιδος στον Ιερό Ναό Αναστάσεως Χριστού Σπάτων 
στη δεκαετία του 1950. syndesmosklchi.blogspot.gr

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την προϋπόθεση της αναφοράς του συγγραφέα και του ιστολογίου πρώτης δημοσίευσης [Σύνδεσμος Κληρικών Χίου]

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ΄.

Πίστει ἐλθοῦσα ἐν τῷ φρέατι, ἡ Σαμαρεῖτις ἐθεάσατο, τὸ τῆς σοφίας ὕδωρ σε, ᾧ ποτισθεῖσα δαψιλῆς, Βασιλείαν τὴν ἄνωθεν ἐκληρώσατο, αἰωνίως ἡ ἀοίδιμος.

Беседа Христа с самарянкой.
Фреска XVI века в монастыре Дионисиат на Афоне.
Διάλογος μέ τήν Σαμαρείτιδα
Τοιχογραφία (Fresco) τού 16ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Διονυσίου. Άγιον Ὀρος

Беседа Христа с самарянкой.
Фреска XVI века в монастыре Дионисиат на Афоне.
Διάλογος μέ τήν Σαμαρείτιδα
Τοιχογραφία (Fresco) τού 16ου αιώνα μ.Χ.
στην Ιερά Μονή Διονυσίου. Άγιον Ὀρος

 

Ιερά Λείψανα

 

Η Κάρα της Αγίας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Γρηγορίου Αγίου Όρους.

Τμήμα της τιμίας κάρας της Αγίας (ινιακόν οστούν) 
στην παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Παύλου της Ρώμης.

Ένας εκ των ποδών και μία ωμοπλάτη της Αγίας βρίσκονται στην Ιερά Μονή Ιβήρων Αγίου Όρους.

Μία ωλένη με σάρκα της Αγίας βρίσκεται στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους.

Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου της Αγίας βρίσκονται στίς Μονές Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων,

Γηρομερίου Φιλιατών, Νταού Πεντέλης και Κύκκου Κύπρου.

 

 

Ἀπολυτίκιον 
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τὴν πηγὴν δεξαμενὴ τῆς σοφίας καὶ χάριτος, ἐκ χειλέων Κυρίου Φωτεινὴ Ἰσαπόστολε, νομίμως ἠγωνίσω πανοικεῖ, καὶ νέμεις φωτισμὸν παρὰ Θεοῦ, τοὶς προστρέχουσι τὴ σκέπη σου τὴ σεπτή, καὶ εὐλαβῶς βοώσί σου. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ χορηγούντι διὰ σοῦ, χάριν ἠμὶν καὶ ἔλεος.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Φωτεινὴν καὶ Φωτίδα καὶ Φωτῶ ἀνυμνήσωμεν, σὺν Ἀνατολὴ Φωτεινὸν τὲ Ἰωσὴν θείοις ἄσμασιν, ὁμοὺ Κυριακὴν Παρασκευήν, τοὺς Μάρτυρας Χριστοῦ περιφανεῖς· θείαν χάριν γὰρ αἰτοῦνται καὶ φωτισμόν, τοὶς πίστει ἀνακράζουσι· δόξα τῷ ἐνισχύσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργούντι δι’ ὑμῶν πάσιν ἰάματα.